Tháo gỡ nút thắt trong định giá tài sản trí tuệ

Trong dòng chảy chuyển đổi toàn cầu, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã trở thành nền tảng không thể thiếu để tăng năng suất, năng lực cạnh tranh quốc gia và nâng cao chất lượng sống người dân. Nhận thức được điều này, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cùng với đó, Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Dự thảo) đang được xây dựng theo hướng đột phá với một đổi mới quan trọng, đó là khoa học, công nghệ phải hướng tới đổi mới sáng tạo, để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được đưa vào luật và được đặt ngang hàng với khoa học, công nghệ.

Đây là một thay đổi căn bản trong tư duy phát triển của Việt Nam, hướng tới nền kinh tế dựa trên tri thức và sáng tạo. Theo tinh thần đó, doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nước được kỳ vọng sẽ trở thành lực lượng chủ lực trong đầu tư khoa học, công nghệ, nếu được trao quyền và tháo gỡ các rào cản chính sách. Tuy nhiên, để khoa học thực sự bước ra khỏi phòng thí nghiệm và lan tỏa vào đời sống, khâu “cầu nối” giữa nghiên cứu và thị trường, cụ thể là thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu vẫn đang là điểm nghẽn lớn. Một trong những nút thắt quan trọng nhất chính là việc định giá tài sản trí tuệ hiện vẫn thiếu cơ chế rõ ràng và minh bạch.

Thực tế cho thấy, hàng loạt công trình nghiên cứu, sáng chế, giải pháp hữu ích tại các trường đại học, viện nghiên cứu hiện vẫn nằm yên trong ngăn kéo, không thể đưa ra thị trường. Nguyên nhân không chỉ nằm ở khả năng kết nối với doanh nghiệp hay sự năng động của các nhà khoa học, mà sâu xa hơn là do thiếu nền tảng pháp lý để đánh giá đúng giá trị tài sản trí tuệ - một loại tài sản vô hình nhưng lại có ý nghĩa hữu hình trong phát triển kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo.

Chia sẻ về thực trạng này, Ths Hoàng Thị Thoa, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp, Trường Đại học Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, vấn đề định giá tài sản trí tuệ đang cản trở quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu từ trường đại học.

“Có nhiều sản phẩm nghiên cứu mang giá trị thực tiễn rất cao, nhà đầu tư muốn chuyển giao để thương mại hóa nhưng do chưa có cơ sở pháp lý rõ ràng để định giá tài sản trí tuệ nên việc chuyển giao gặp nhiều khó khăn, không chuyển giao được”, Ths Thoa nhấn mạnh.

Vấn đề sở hữu trí tuệ, đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng việc bổ sung quy định về sàn giao dịch công nghệ là điểm tiến bộ đột phá, góp phần hình thành thị trường công nghệ minh bạch, kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là chưa có cơ chế định giá rõ ràng cho tài sản trí tuệ. Điều này gây khó khăn trong việc góp vốn bằng sáng chế, chuyển giao công nghệ, liên kết nghiên cứu. Do đó, cần cụ thể hóa quy trình định giá, bảo đảm quyền lợi cho nhà khoa học, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực tư nhân.

Đồng quan điểm, nhiều ý kiến đề nghị, cần sớm xây dựng và ban hành quy trình định giá tài sản trí tuệ mang tính pháp lý, phù hợp với thông lệ quốc tế nhưng vẫn bám sát điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Cần có các tổ chức định giá trung gian độc lập, được công nhận và hoạt động chuyên nghiệp để làm cầu nối giữa nhà khoa học và doanh nghiệp.

Định giá tài sản trí tuệ là “mắt xích bị thiếu” trong chuỗi thương mại hóa kết quả nghiên cứu tại Việt Nam. Nếu không có định giá, sáng chế dù có chất lượng đến đâu cũng không thể được ghi nhận giá trị, không thể đưa vào giao dịch hay góp vốn với doanh nghiệp. Điều này làm tri thức bị “đóng băng”, không tạo ra được động lực phát triển kinh tế từ đổi mới sáng tạo.

Được biết, Dự thảo đang tiếp tục được đưa ra lấy ý kiến góp ý nhằm tiếp thu, chỉnh lý. Và theo Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dự kiến Dự thảo này sẽ được trình Quốc hội biểu quyết thông qua tại phiên họp ngày 16/6 tới đây.