Thích ứng với thay đổi bằng công nghệ

Ngành sản xuất Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức to lớn trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, đặc biệt là sự biến động của các chính sách thương mại và thuế quan. Để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh, việc thích ứng linh hoạt và ứng dụng công nghệ số hóa đã trở thành yếu tố then chốt.

TS Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – nhận định tại hội thảo “Điều hướng những thay đổi và thúc đẩy khả năng cạnh tranh” (Navigating Changes & Driving Competitiveness) ngày 5/8/2025 tại TPHCM, chính sách thuế quan từ Hoa Kỳ đã tạo ra một thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp Việt Nam. Mức thuế đối ứng 20% đối với Việt Nam, mặc dù đã giảm đáng kể so với mức 46% trước đó, nhưng vẫn cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực ASEAN (thường ở mức 19%).

So sánh chi tiết hơn, TS Lương Minh Huấn nêu rõ rằng trong ngành máy tính điện tử, Việt Nam có mức thuế tương đương Đài Loan, trong khi Singapore và Malaysia đang có xu hướng gia tăng xuất khẩu, dẫn đến cạnh tranh cao hơn. Với điện thoại và linh kiện, Việt Nam cũng tương đồng với Đài Loan, Trung Quốc, Mexico, nhưng Malaysia, Thái Lan, Hàn Quốc và Nhật Bản lại có lợi thế hơn với thuế suất 15%. Việt Nam chỉ có lợi thế hơn Ấn Độ, nước bị áp thuế tới 25%. Trong ngành giày dép và dệt may, Việt Nam có lợi thế tương đồng với Indonesia, Bangladesh, Pakistan (19-20%) và lợi thế hơn Ấn Độ (25%). Riêng với gỗ chế biến, Canada bị áp thuế 35%, tạo ra cơ hội cho Việt Nam thay thế các sản phẩm gỗ xuất khẩu của thị trường Canada.

Mức thuế cao này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp xuất khẩu sang Hoa Kỳ và các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng liên quan, mà còn gây ra sự dịch chuyển dòng thương mại.

Ông Lương Minh Huân phân tích rằng, khi mức thuế cao vào Hoa Kỳ, các doanh nghiệp sẽ có xu hướng chuyển sang các thị trường khác có mức thuế thấp hơn, làm tăng cạnh tranh ở những thị trường này. Ngược lại, những doanh nghiệp không thể xuất khẩu sang các thị trường quốc tế sẽ quay lại thị trường nội địa, đẩy mạnh cạnh tranh trong nước. Các ngành như sản phẩm gỗ (hơn 55% kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ) và nhựa (48% kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ) sẽ chịu ảnh hưởng lớn do thuế suất cao sẽ làm giảm nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ.

Trong bối cảnh những thách thức từ thuế quan, các giải pháp công nghệ số nổi lên như một công cụ thiết yếu để doanh nghiệp thích ứng và tối ưu hóa hoạt động. Ông Manuel Baeuml – Trưởng bộ phận Sản xuất và bán lẻ AWS ASEAN - nhấn mạnh một vấn đề chung mà các công ty phải đối mặt là mất "cả tuần hoặc thậm chí hai tuần" để tính toán mức độ bị ảnh hưởng của thuế quan. Đây là lúc cần đến công nghệ.

Công ty như Amazon đã phát triển giải pháp công nghệ sử dụng AI giúp các công ty sản xuất "nhanh chóng hiểu rõ mức độ ảnh hưởng của họ trước một kịch bản thuế quan mới". Công cụ này cho phép người dùng tải lên dữ liệu nhà cung cấp/khách hàng và danh mục vật liệu/dữ liệu sản phẩm, sau đó sẽ tự động tính toán dấu chân địa lý, tích hợp thông tin thuế quan mới nhất và đưa ra mức độ ảnh hưởng thuế quan chỉ trong vài giây. Ông Manuel Baeuml khẳng định, giải pháp này không chỉ giúp doanh nghiệp nhanh chóng nắm bắt tình hình mà còn cực kỳ hữu ích để "chạy các phân tích kịch bản siêu nhanh trong vòng một giờ", giúp các đội ngũ "tập trung vào đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn" thay vì mất thời gian vào việc tính toán thủ công.

Bà Trần Hà My – Tư vấn giải pháp quản lý chuỗi cung ứng, SAP, đã chỉ ra rằng các áp lực địa chính trị hay quy định thương mại đã thúc đẩy doanh nghiệp phải trở nên kiên cường hơn. Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như một công nghệ then chốt để giải quyết những thách thức hiện hữu, từ các lỗi đóng gói, bố cục kho không nhất quán đến vấn đề kiểm soát chất lượng thủ công và báo cáo chậm trễ.

Bà My nhấn mạnh rằng các nhà lãnh đạo chuỗi cung ứng hiện đang hướng tới mô hình "Dàn xếp chuỗi cung ứng" (Supply Chain Orchestration), nơi tất cả các bộ phận truyền thống được liên kết và kết nối chặt chẽ với các đối tác bên ngoài, như nhà cung cấp và khách hàng. Mục tiêu của mô hình này là đạt được tầm nhìn toàn diện và khả năng ra quyết định dựa trên ngữ cảnh, đồng thời khai mở cấp độ tự động hóa mới.

Công nghệ máy học (ML) giúp phát triển danh mục nguyên vật liệu và tự động cập nhật chi phí sản phẩm. Các thuật toán ML tinh vi tạo ra các dự báo chính xác, giúp tối ưu hóa doanh thu và năng suất, cung cấp tính năng kiểm tra trực quan tự động bằng AI để phát hiện lỗi, giảm sai sót thủ công và tiết kiệm thời gian.

Trong khi đó, ông Doron Shachar - CEO kiêm Nhà sáng lập Renova Cloud - đã giới thiệu giải pháp AI tập trung giải quyết các vấn đề cụ thể như lỗi đóng gói và dán nhãn, bố cục kho không nhất quán, kiểm soát chất lượng thủ công và báo cáo chậm trễ. Thậm chí giải pháp còn cho phép người dùng cuối sử dụng ứng dụng di động để chụp ảnh (không cần camera CCTV) và tải lên để kiểm tra tuân thủ ngay lập tức, với chi phí chỉ khoảng 100 USD mỗi tháng cho hàng nghìn hình ảnh.

Việc áp dụng những công cụ như nền tảng dữ liệu công nghiệp hiện đại và các giải pháp AI tiên tiến sẽ giúp các doanh nghiệp không chỉ giải quyết các vấn đề cấp bách như thuế quan mà còn xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển và mở rộng trong tương lai.