Thiên tai hay nhân tai?

Ngay sau cơn bão số 12 đổ bộ kèm theo mưa lớn đã nhấn chìm nhiều tỉnh thành miền Trung trong nước lũ. Còn khu vực miền núi sạt lở vùi lấp nhà cửa, các công trình dân sinh đã khiến con người bất thần trước những tai ương đổ ập xuống đầu.

Ngay tại TP Đà Nẵng, tính đến 31/10 lũ lụt đã làm chết và mất tích 12 người, 31 người bị thương, 78 căn bị sập. Khoảng 400ha rau màu và 55.000ha lúa bị thiệt hại; 6 tuyến quốc lộ và 24 tuyến tỉnh lộ bị sạt lở gây gián đoạn giao thông. Hàng trăm điểm sạt lở tại các xã miền núi vẫn chưa thống kê được, ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng trăm nghìn dân.

Tính đến chiều 31/10, vẫn còn 40 xã, phường bị ngập nước. Nguy cơ lũ chồng lũ trong những ngày đến đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là nhu cầu thực phẩm tăng cao, do địa hình bị cô lập và chia cắt.

Những năm 90 của thế kỷ trước, khu vực miền núi Quảng Nam - Đà Nẵng cũ về cơ bản đã “hoàn thành sớm chỉ tiêu” phá rừng. Thay vào đó là các chương trình trồng rừng như 661, 327, phủ xanh đất trống đồi núi trọc đã không mấy thành công.

Thay vào chương trình trồng rừng là các dự án thuỷ điện miền núi đã tiếp tục hạ gục hàng nghìn hecta rừng. Khu vực ven biển hàng nghìn hecta rừng phòng hộ bị triệt hạ để ngường đất cho phát triển du lịch.

Ngay tại vùng rừng núi Quảng Nam nay là TP. Đà Nẵng, chính quyền địa phương đã qui hoạch 147 dự án thuỷ điện lớn và nhỏ. Hiện đã có 47 dự án triển khai đầu tư đưa vào khai thác sử dụng. Trong đó có 5 dự án thuỷ điện lớn bậc thang trên đầu nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn.

Diện tích rừng hiếm hoi còn sót lại sau cuộc “thanh sát rừng” của thế kỷ trước lại tiếp tục bị “bức tử”. Còn khu vực ven biển, hàng nghìn ha rừng phòng hộ đã phải gục ngã để nhường đất cho những khu du lịch, nghỉ dưỡng.

Không chỉ Quảng Nam (cũ), nay là TP. Đà Nẵng, các tỉnh Quảng Ngãi, TP. Huế, Quảng Trị… bao nhiêu thuỷ điện vùng đầu nguồn như những “quả bom nước” treo lơ lững trêu đầu hàng triệu dân vùng hạ lưu mà mỗi mùa mưa bão, những “quả bom nước” này lại được kích hoạt, chỉ cần một sơ suất nhỏ là thảm hoạ đổ ập xuống đầu dân thường bất kỳ lúc nào.

Một ngôi làng ở Đại Lộc bị nước xả lũ của Thuỷ điện An Vương cuốc trôi hơn 18 năm trước là bài học không thể nào quên nơi vùng hạ lưu sông Vu Gia. Nhiều ngôi làng bị xoá sổ như Rào Trăng, Trà Leng… vì sạt lở núi mà nguyên nhân là rừng bị tàn phá khắp vùng rừng khu vực miền Trung đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cho con người về hiểm hoạ tàn phá môi trường.

Sạt lở bờ biển Cửa Đại Hội An, TP. Đà Nẵng kéo dài gần 20 năm qua. Để bảo vệ khu vực bờ biển này, chính quyền địa phương Quảng Nam (cũ) đã ném hàng trăm triệu USD qua vùng Cửa Đại vẫn không thể cứu nổi.

Nguyên Bí thư Thành uỷ Hội An, Nguyễn Sự trong một lần trò chuyện, ông nói rằng: Nếu cho ông làm lại 4 đời Bí thư, Chủ tịch, ông cũng không thể sửa cái sai khi chấp nhận phá rừng dương phòng hộ khu vực này để cấp đất xây dựng các khu nghỉ dưỡng sát mép nước biển.

Hàng loạt khu resort, khu nghỉ dưỡng đã bị sóng đánh tan tành, gây thiệt hại cho nhà đầu tư hàng trăm triệu USD.

Thiên tai bão lũ là một phần tất yếu của tự nhiên. Nhưng thiên tai mỗi năm càng tàn khốc gây thiệt hại lớn đã được cảnh báo và đã nhận diện nguyên nhân đến từ con người.

Bài học nhãn tiền của thiên tai ai cũng nhìn thấy. Nếu tiếp tục để các địa phương “nhắm mắt” bỏ qua các quy định về phòng chống thiên tai, hủy hoại môi trường tự nhiên để phát triển kinh tế bằng mọi giá thì tương lai sẽ còn gánh chịu tổn thất khôn lường là điều khó tránh khỏi.

Biến đổi khí hậu ở Việt Nam được nhận định diễn ra nghiêm trọng hơn so với kịch bản dự báo, điều này đòi hỏi công tác quản lý phải chặt chẽ, thận trọng hơn trong quy hoạch, đầu tư phát triển hạ tầng để ngăn chặn thiên tai từ các tác động nhân tai.