Thúc đẩy hoạt động xuất khẩu gạo

Bài: YẾN NHUNG - Ảnh: QUỐC TUẤN• 29/04/2024 03:20

Trước thực trạng xuất khẩu gạo Việt Nam vẫn còn tiềm ẩn nhiều thách thức, để thúc đẩy hoạt động này trong thời gian tới, theo chuyên gia, cần chủ động nghiên cứu, tìm kiếm, mở rộng thị trường...

>> Giá lương thực toàn cầu trái chiều, xuất khẩu gạo Việt Nam sẽ ra sao?

Theo số liệu thống kê của Cơ quan Hải quan, năm 2023 Việt Nam đã xuất khẩu 8,13 triệu tấn gạo với trị giá 4,67 tỷ USD, tăng 14,4% về lượng và tăng 35,3% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022. Giá xuất khẩu bình quân đạt 575 USD/tấn, tăng 18,26% so với mức bình quân năm 2022. Đến hết quý I/2024, xuất khẩu gạo đạt trên 2,18 triệu tấn, tương đương gần 1,43 tỷ USD tăng 23,6% so với quý I/2023.

Theo thống kê của Cơ quan Hải quan, năm 2023 Việt Nam đã xuất khẩu 8,13 triệu tấn gạo với trị giá 4,67 tỷ USD - Ảnh minh họa

Trong đó, Philippines là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm 38,7% tổng lượng xuất khẩu, tương đương xuất khẩu đạt 3,14 triệu tấn. Indonesia là thị trường xuất khẩu gạo thứ hai của Việt Nam, chiếm 14,5% trong tổng lượng gạo xuất khẩu của cả nước, tương đương 1,18 triệu tấn, tăng gần 10 lần về lượng so với năm 2022. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo đứng thứ ba, chiếm trên 11,3% trong tổng lượng xuất khẩu, tương đương 918,3 nghìn tấn, tăng 10,1% so với năm 2022.

Cùng với đó, xuất khẩu các chủng loại gạo có giá trị cao, phù hợp với nhu cầu thị trường và ưu thế của Việt Nam ngày tăng mạnh như gạo thơm, ST các loại, gạo trắng cao cấp, gạo japonica.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam vẫn còn tiềm ẩn nhiều thách thức. Cụ thể, chiến lược đa dạng hóa thị trường của thương nhân vẫn còn hạn chế, thị trường xuất khẩu gạo vẫn có dấu hiệu chưa bền vững, phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống trọng điểm như Philippines, Trung Quốc và Indonesia.

>>Biến đổi khí hậu hé mở "lỗ hổng" an ninh lương thực Trung Quốc

Để thúc đẩy phát triển hoạt động xuất khẩu gạo, một số ý kiến cho rằng, - Ảnh minh họa

Để thúc đẩy phát triển hoạt động xuất khẩu gạo, một số ý kiến cho rằng, cần chủ động nghiên cứu, tìm kiếm, mở rộng thị trường - Ảnh minh họa

Công tác phát triển thị trường chưa được hỗ trợ tương xứng với tiềm năng ngành hàng. Các thương nhân chưa chú trọng phát triển liên kết xây dựng vùng nguyên liệu cũng như triển khai các giải pháp về truy xuất nguồn gốc, xây dựng cơ sở thông tin dữ liệu đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Bên cạnh đó, việc tận dụng Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo về xuất khẩu gạo đồ, gạo hữu cơ, gạo tăng cường vi chất dinh dưỡng để thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng này còn rất hạn chế. Từ khi ban hành Nghị định 107/2018/NĐ-CP đến nay, xuất khẩu chủng loại gạo này vẫn đang do các thương nhân được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo thực hiện.

Ngoài ra, giá cước vận tải quốc tế vẫn ở mức cao do hoạt động vận tải hàng hóa chịu tác động từ các diễn biến địa chính trị khu vực châu Âu và Trung Đông cũng khiến sức cạnh tranh của gạo Việt Nam giảm.

Trước những bất cập trên, để xuất khẩu gạo vượt qua các thách thức trong năm 2024, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục tháo gỡ khó khăn thị trường, tận dụng ưu đãi từ các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mang lại.

“Tiếp tục linh hoạt tổ chức, triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, kết hợp giữa hình thức truyền thống và trực tuyến nhằm tăng cường thúc đẩy quan hệ hợp tác về thương mại gạo với các thị trường truyền thống như Indonesia, khu vực châu Phi, Trung Quốc… khai thác các thị trường ngách với chủng loại gạo thơm, gạo chất lượng cao mà ta đã thâm nhập được trong các năm vừa qua là EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, khu vực Bắc Mỹ…”, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu bày tỏ.

Ông Sơn cũng đề nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam cần chủ động nghiên cứu, tìm kiếm, mở rộng thị trường nhằm đa dạng hóa thị trường, tránh để lệ thuộc vào một thị trường trong đó tận dụng ưu đãi từ các Hiệp định thế hệ mới mang lại như các khu vực thị trường mới như châu Mỹ (Peru, Mexico), EU.

Liên quan đến vấn đề đã nêu, bà Phan Thị Thắng, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhận định, xuất khẩu gạo sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong thời gian tới. Vì vậy, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chủ động theo dõi sát tình hình, kịp thời nắm bắt thông tin để cung cấp đầy đủ, chính xác về diễn biến thị trường lúa, gạo.

“Hướng dẫn, khuyến cáo các địa phương, doanh nghiệp và các hộ nông dân tuân thủ nghiêm các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng, quy định của thị trường nhập khẩu. Cùng với đó chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của các đối tác áp dụng với thóc, gạo xuất khẩu của Việt Nam”, Thứ trưởng Bộ Công Thương chia sẻ.

Hơn nữa, theo Thứ trưởng Thắng, cũng cần xác lập, củng cố cơ chế hợp tác chặt chẽ, hiệu quả giữa các thương nhân kinh doanh, xuất khẩu gạo với vùng trồng, người sản xuất và giữa các thương nhân với nhau để bảo đảm nguồn hàng ổn định, chất lượng, tránh tình trạng tranh mua, tranh bán, tranh thị trường và ép cấp, ép giá theo phương châm “muốn đi nhanh thì đi một mình; muốn đi xa thì phải đi cùng nhau”.

Đồng thời, chú trọng mở rộng thị trường xuất khẩu gạo, khẳng định và nâng tầm thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế nhất là ở các thị trường mới, còn nhiều tiềm năng.