Gửi bình luận
Cuộc cách mạng tiền di động không chỉ là một thay đổi về công nghệ, mà còn là chất xúc tác cho sự chuyển đổi hệ thống tài chính tại Nam Á.
Khắp Nam Á, sự trỗi dậy của tiền di động (mobile money) và ví điện tử không chỉ đơn thuần giúp giảm chi phí giao dịch, mà nó còn đang tái định hình sâu sắc mối tương tác giữa chính phủ, hệ thống tài chính và hàng triệu người dân chưa từng tiếp cận ngân hàng.
Cuộc cách mạng do fintech dẫn dắt này đang buộc các ngân hàng trung ương phải sửa đổi quy định, ổn định đồng nội tệ, thúc đẩy tài chính toàn diện và làm sâu sắc thêm sự gắn kết kinh tế trong khu vực.
Khi tiền di động trở thành “xương sống” của các dòng kiều hối, nó đang đặt nền móng cho một tương lai tài chính công bằng và kết nối hơn ở Nam Á.
Theo Imran Khalid, nhà phân tích địa chiến lược, trong nhiều thập kỷ, người lao động di cư ở khu vực Nam Á, đặc biệt từ Nepal, Bangladesh và Philippines, chủ yếu dựa vào các dịch vụ chuyển tiền truyền thống như Western Union và MoneyGram để gửi thu nhập về nước.
Các dịch vụ này tuy đáng tin cậy nhưng tính phí rất cao, thường từ 6–8% giá trị giao dịch. Với 200 USD mỗi lần gửi, phải trả phí 12–16 USD. Đây là gánh nặng đáng kể đối với các gia đình phụ thuộc vào khoản tiền này để trang trải nhu cầu thiết yếu như thực phẩm, giáo dục và chăm sóc y tế.
Năm 2024, Nam Á nhận hơn 150 tỷ USD kiều hối, trong đó Bangladesh chiếm 24 tỷ USD, Nepal 10 tỷ USD và Philippines 39 tỷ USD. Theo đó, những người chuyển tiền phải trả phí rất lớn.
Lúc này, các nền tảng tiền di động như bKash ở Bangladesh, GPay ở Nepal và GCash ở Philippines xuất hiện. Với những ví điện tử này, phí giao dịch giảm xuống chỉ còn 1–2% số tiền cần chuyển.
Khi chuyển khoản 200 USD, chỉ mất khoảng 2 USD phí, mang lại khoản tiết kiệm ngay lập tức cho các gia đình. Tại Bangladesh, các ví như bKash đã gia tăng đáng kể thị phần kiều hối trong 5 năm qua nhờ mức độ phổ cập smartphone và đổi mới sáng tạo trong fintech.
Tại Philippines, GCash ghi nhận khoảng 81 triệu người dùng hoạt động vào đầu năm 2025, trong đó kiều hối đóng vai trò lớn trong khối lượng giao dịch.
Ông Khalid cho biết, sự thay đổi này không chỉ nằm ở chi phí, mà còn ở khả năng tiếp cận. Bằng cách liên kết ví với số điện thoại, các nền tảng này bỏ qua yêu cầu phải có chi nhánh ngân hàng, vươn tới các cộng đồng nông thôn và những người chưa từng tiếp cận dịch vụ tài chính.
Giao dịch kiều hối thông qua tiền di động đang buộc các ngân hàng trung ương ở Nam Á phải nhanh chóng thích ứng. Ở Bangladesh, ngân hàng trung ương đã ban hành hướng dẫn bảo đảm khả năng liên thông giữa các nền tảng tiền di động, cho phép chuyển tiền liền mạch giữa các nhà cung cấp như bKash và Rocket.
Điều này thúc đẩy cạnh tranh, giữ phí ở mức thấp và nâng cao sự tiện lợi. Ngân hàng Rastra của Nepal hiện giám sát chặt chẽ giao dịch ví điện tử, bởi kiều hối chiếm khoảng 25% GDP của nước này. Các đợt chuyển tiền đột biến có thể làm tăng giá đồng rupee Nepal, gây hại cho khả năng cạnh tranh xuất khẩu. Để ứng phó, ngân hàng đã áp dụng can thiệp tỷ giá linh hoạt và đang nghiên cứu phát hành tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) nhằm đơn giản hóa thanh toán xuyên biên giới.
Tại Philippines, Ngân hàng Trung ương (BSP) áp dụng cách tiếp cận chủ động, cấp phép cho ngân hàng số và tích hợp tiền di động vào hệ thống tài chính chính thức.
Sandbox thử nghiệm năm 2024 của BSP đối với kiều hối trên nền tảng blockchain đã cho thấy tiềm năng tăng minh bạch và hạn chế các dòng tiền phi chính thức, một vấn đề tồn tại lâu dài.
Tuy nhiên, chuyên gia này nhận định, các biện pháp này cũng đặt ra thách thức. Khối lượng kiều hối cao có thể gây biến động tiền tệ, làm phức tạp chính sách tiền tệ. Chẳng hạn, ngân hàng trung ương Bangladesh đã cảnh báo về dòng “tiền nóng”, các khoản vốn ngắn hạn đổ vào do kiều hối tăng có thể gây bất ổn cho đồng taka. Để xử lý, họ đang thử nghiệm hệ thống blockchain giám sát và điều tiết kiều hối số theo thời gian thực.
Bên cạnh đó, các ngân hàng trung ương cũng đối mặt với bài toán khung pháp lý. Tiền di động nằm giữa lĩnh vực viễn thông và ngân hàng, đòi hỏi quy định mới để ngăn chặn gian lận và rửa tiền.
Ngân hàng Nhà nước Pakistan đã siết chặt yêu cầu KYC với ví di động như JazzCash và Easypaisa, phù hợp tiêu chuẩn chống rửa tiền toàn cầu. Dù cần thiết, các biện pháp này nếu quá chặt có thể kìm hãm đổi mới, buộc nhà quản lý phải cân bằng.
Trên thực tế, tiền di động đang cách mạng hóa hệ thống tài chính bằng cách thúc đẩy tài chính toàn diện. Ở nông thôn Nam Á, nơi chi nhánh ngân hàng hiếm hoi, ví điện tử trở thành cửa ngõ để tiếp cận nhiều dịch vụ tài chính. Tại Philippines, người dùng GCash có thể vay vi mô, mua bảo hiểm và đầu tư quỹ tương hỗ ngay trên điện thoại.
Ở Bangladesh, bKash hợp tác với các tổ chức tài chính vi mô để cung cấp khoản vay nhỏ cho phụ nữ nông thôn, giúp họ khởi sự kinh doanh. Ở Nepal, hơn 40% người trưởng thành hiện sử dụng tiền di động, so với chỉ 15% có tài khoản ngân hàng truyền thống, đưa hàng triệu người vào hệ thống tài chính.
Tiền di động cũng thúc đẩy đổi mới trong hệ thống tài chính. Các startup fintech hợp tác với công ty viễn thông để mở hành lang kiều hối xuyên biên giới, tăng cường liên kết kinh tế khu vực. Thỏa thuận năm 2024 giữa bKash và PhonePe của Ấn Độ cho phép chuyển tiền liền mạch giữa Bangladesh và Ấn Độ, hỗ trợ thương mại và đầu tư.
Các chính phủ cũng cảm nhận rõ tác động lan tỏa của cuộc cách mạng này. Chi phí kiều hối thấp hơn đồng nghĩa nhiều tiền hơn đến tay gia đình, cải thiện trực tiếp phúc lợi. Ở Nepal, nơi kiều hối hỗ trợ 1/3 số hộ gia đình, phí giảm giúp tăng thu nhập khả dụng, kích thích tiêu dùng và tăng thu thuế.
Chính phủ đang khuyến khích kiều hối số qua ưu đãi thuế và trợ cấp cho việc áp dụng fintech. Philippines, chẳng hạn, miễn thuế cho ngân hàng số phục vụ vùng nông thôn, khuyến khích mở rộng tới các khu vực chưa được phục vụ.
Tuy nhiên, sự trỗi dậy của tiền di động cũng đặt ra thách thức chính sách. Chính phủ phải cân bằng giữa đổi mới và giám sát để ngăn chặn gian lận, trốn thuế và rửa tiền. Tại Pakistan, nhà chức trách đã mạnh tay với các nhà cung cấp ví di động không đăng ký, viện dẫn rủi ro đối với ổn định tài chính.
Chính phủ Bangladesh đang nghiên cứu hệ thống định danh số quốc gia nhằm đơn giản hóa quy trình KYC, nhưng việc triển khai vẫn chậm do thiếu hạ tầng. Những nỗ lực này cho thấy căng thẳng giữa thúc đẩy tăng trưởng fintech và duy trì kiểm soát pháp lý.
Cơ quan quản lý phải điều hướng rủi ro của việc áp dụng số hóa nhanh chóng, từ đe dọa an ninh mạng đến biến động tiền tệ. Chính phủ cần đầu tư vào hạ tầng số để đảm bảo tiếp cận công bằng, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa. Và ngân hàng trung ương phải cân bằng giữa đổi mới và ổn định để khai thác tối đa tiềm năng của cuộc cách mạng này.
