Trung Quốc có khả năng thế chân Mỹ tại Afghanistan?

Tuy nhiên, theo những chuyên gia Trung Quốc nhận định, nếu điều này xảy ra, nhiều khả năng là để phục vụ cho mục đích bảo đảm an ninh cho vùng Tân Cương thay vì tranh giành ảnh hưởng ở Afghanistan.

Cụ thể, SMCP đã trích lời Sun Qi, một chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Viện Khoa học xã hội Thượng Hải đánh giá, Tổng thống Mỹ Joe Biden quyết định rút toàn bộ quân đội Mỹ có thể gây ra mối đe dọa đối với an ninh và ổn định của Afghanistan.

Trước đó, vào năm 2018, Trung Quốc đã huấn luyện quân đội Afghanistan và giúp thành lập một lữ đoàn trên núi với mục đích để chống lại các nguy cơ xảy ra các cuộc tấn công của al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo.

Điều này phản ánh mối quan tâm cơ bản của Trung Quốc ở Afghanistan là sự ổn định. Theo quan điểm của Bắc Kinh, hỗn loạn ở Afghanistan làm dấy lên chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo đe dọa an ninh nội địa của Trung Quốc, đặc biệt là ở khu vực Tân Cương.

Do đó, mặc dù Bắc Kinh sẽ không duy trì quân đồn trú ở Afghanistan nhưng có thể hợp tác với các nước khác trong khu vực để thúc đẩy ổn định chính trị và giảm rủi ro an ninh với Trung Quốc.

Không chỉ về mặt an ninh, lợi ích kinh tế từ Afghanistan đã được Trung Quốc nhận ra trong những năm gần đây. Trước đây, Afghanistan không nằm trong kế hoạch ban đầu của sáng kiến “Con đường Tơ lụa Mới” nối Trung Quốc với khu vực Trung Á, Trung Đông và châu Âu khi Bắc Kinh cho rằng, việc đi qua một quốc gia có tiềm ẩn nguy cơ xung đột lớn là không an toàn.

Rất ít công ty Trung Quốc tỏ ra quan tâm đến Afghanistan dù vẫn có một vài trường hợp ngoại lệ là một số doanh nghiệp tham gia khai thác mỏ đồng Aynak vào năm 2008 và tiến hành các hoạt động thăm dò dầu khí ở Amu Darya vào năm 2011.

Tuy nhiên, sự giàu có về khoáng sản của Afghanistan được các nhà địa chất Mỹ định giá 1 nghìn tỷ USD và khu mỏ của chính nước này là 3 nghìn tỷ USD đã thu hút sự chú ý của Bắc Kinh. Chính vì vậy, Trung Quốc hiện đang tìm cách đưa Afghanistan vào kế hoạch xây dựng hành lang kết nối vào các tuyến đường chính.

Không thể phủ nhận rằng, hầu hết các lợi ích của Trung Quốc ở Afghanistan đều dựa trên sự ổn định chính trị và không có bạo lực. Trước đây, Bắc Kinh coi sự hiện diện của quân đội Mỹ ở “sân sau” của Trung Quốc là một mối đe dọa chiến lược nghiêm trọng.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng tin rằng họ đã được hưởng lợi từ sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Afghanistan, đặc biệt là về mặt hạn chế sự phát triển của các nhóm khủng bố.

Chính vì vậy, trong những năm qua, chính sách của Trung Quốc đối với Afghanistan dựa trên đánh giá về các tác động an ninh của thỏa thuận hòa bình giữa Mỹ và Taliban.

Dự kiến, tình hình ở Afghanistan sẽ trở nên phức tạp hơn sau khi Mỹ rút quân. Tiến trình hòa giải nội bộ giữa Taliban và chính phủ Afghanistan sẽ khó khăn hơn đáng kể, và thậm chí có nguy cơ đi vào bế tắc khi Taliban có rất ít động lực để thực hiện các cuộc đàm phán với các bên. Nhiều khả năng, họ sẽ gạt bỏ những lời dụ dỗ đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng và đưa ra nỗ lực để kiểm soát hoàn toàn đất nước.

Điều này sẽ kéo theo một cuộc nội chiến kéo dài trong nhiều năm, khiến Afghanistan có khả năng trở thành nơi trú ẩn cho các tay súng khủng bố, đe dọa trực tiếp đến an ninh của những nước có đường biên giới với quốc gia này, trong đó có Trung Quốc.

Việc Mỹ rút quân chắc chắn sẽ không có lợi cho các khoản đầu tư của Trung Quốc vào nước này trong tương lai, đồng thời cũng sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của Bắc Kinh ở những nơi khác trong khu vực lân cận. Và như vậy, có khả năng Bắc Kinh sẽ phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào các nỗ lực ổn định tại quốc gia này.