Trung Quốc tham vọng dẫn đầu về công nghệ thế hệ tiếp theo

Khi chương trình "Made in China 2025" vẫn chưa lắng xuống, Bắc Kinh đang tăng cường theo đuổi mục tiêu thống trị công nghệ với trọng tâm là "các ngành công nghiệp tương lai" trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng leo thang với Hoa Kỳ.

Chính quyền Trung Quốc đang nỗ lực mở rộng ranh giới trong việc theo đuổi mô hình tăng trưởng mới tập trung vào đột phá công nghệ và nâng cấp công nghiệp.

Kế hoạch 5 năm (2021-2025) của Trung Quốc đã nhấn mạnh trí thông minh lấy cảm hứng từ não bộ, thông tin lượng tử, công nghệ gen, mạng lưới tương lai, phát triển hàng không vũ trụ và biển sâu, cũng như năng lượng và lưu trữ hydro là những lĩnh vực mà Trung Quốc đặt mục tiêu giành được vị trí dẫn đầu sớm. Danh sách này hiện đang được mở rộng khi Bắc Kinh dần dần bổ sung thêm các lĩnh vực ưu tiên mới.

Năm 2024, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc (MIIT) đã ban hành hướng dẫn xác định các lĩnh vực mục tiêu bao gồm robot hình người, thiết bị mạng 6G, giao diện não-máy tính, trung tâm dữ liệu AI quy mô lớn và máy bay lớn thế hệ tiếp theo.

Cho đến nay, Hàng Châu, thủ phủ của tỉnh Chiết Giang, được coi là “Thung lũng Silicon” mới nhất của Trung Quốc, và các công ty khởi nghiệp công nghệ địa phương đã thu hút sự chú ý của toàn cầu.

Trong số đó có 6 công ty nổi bật, được mệnh danh là "sáu chú rồng nhỏ": DeepSeek; Game Science, nhà phát triển của Black Myth: Wukong; các công ty robot Unitree và Deep Robotics; BrainCo, một công ty lấy cảm hứng từ Neuralink; và Manycore, chuyên về trí tuệ không gian.

Theo Morgan Stanley, Trung Quốc hiện là nơi đặt trụ sở của 56% các công ty robot hình người được giao dịch công khai trên thế giới và 45% các nhà tích hợp hệ thống robot hình người.

Trong khi đó, lĩnh vực công nghệ sinh học của nước này đang phát triển nhanh chóng. Tính đến tháng 3 năm 2025, quốc gia này đã phê duyệt năm liệu pháp tế bào T thụ thể kháng nguyên khảm (CAR-T) dùng trong điều trị ung thư máu, đưa quốc gia này đứng thứ hai chỉ sau Mỹ, nơi đã phát triển sáu liệu pháp điều trị.

Các công ty công nghệ sinh học nội địa như WuXi AppTec đã vươn lên trở thành những công ty hàng đầu thế giới. Một ủy ban của Quốc hội Hoa Kỳ đã gọi công ty này là "phiên bản Huawei" trong lĩnh vực công nghệ sinh học, đồng thời cảnh báo rằng công ty này có thể cho phép chính phủ Trung Quốc kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để thúc đẩy đột phá, MIIT đã giới thiệu một mô hình đổi mới sáng tạo mới vào năm 2023, theo đó các thách thức cụ thể sẽ được công khai. Các công ty hoặc nhóm nghiên cứu giải quyết được các thách thức này trong vòng hai năm sẽ được ưu tiên tiếp cận hỗ trợ và tài trợ.

Năm nay, chính phủ Trung Quốc đang nhắm tới những đột phá trong công nghệ lượng tử, sản xuất ở cấp độ nguyên tử và hydro sạch.

Mặc dù thị trường việc làm nhìn chung ảm đạm, các công ty công nghệ tiên tiến, chẳng hạn như các công ty trong lĩnh vực robot hình người, đều báo cáo tình trạng thiếu nhân tài lành nghề, khiến họ phải đưa ra mức lương cao gấp bốn lần mức lương trung bình toàn quốc ở khu vực thành thị để thu hút các kỹ sư và nhà phát triển giàu kinh nghiệm.

Theo Wu Qing, người đứng đầu cơ quan quản lý thị trường chứng khoán, để tạo điều kiện tài trợ cho các công ty công nghệ, Trung Quốc có kế hoạch tiếp tục niêm yết các công ty khởi nghiệp không có lợi nhuận trên sàn giao dịch công nghệ của mình.

Cũng tại diễn đàn này, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc Phan Gongsheng tuyên bố Thượng Hải sẽ tiên phong trong việc áp dụng các công cụ tài chính mới, bao gồm tài trợ thương mại dựa trên blockchain và trái phiếu đổi mới sáng tạo. Các công cụ này sẽ bao gồm cơ chế chia sẻ rủi ro và hỗ trợ các công ty cổ phần tư nhân phát hành trái phiếu đổi mới công nghệ.

Có thể thấy, cuộc đua hiện tại không chỉ là về đổi mới công nghệ, mà còn là cuộc cạnh tranh địa chiến lược về quyền kiểm soát chuỗi cung ứng và chuẩn mực công nghệ tương lai.

Sự phát triển của các ngành công nghiệp tương lai tại Trung Quốc đang tạo ra những thay đổi mang tính hệ thống cho cục diện công nghệ toàn cầu.

Việc Bắc Kinh nhanh chóng vươn lên dẫn đầu trong sản xuất pin lưu trữ và xe điện không chỉ làm thay đổi cấu trúc ngành ô tô thế giới, mà còn định hình lại cán cân quyền lực trong các ngành công nghệ xanh.

Với quy mô thị trường khổng lồ và khả năng triển khai công nghệ ở cấp độ quốc gia, Trung Quốc đang định hình lại mô hình tăng trưởng công nghệ dựa vào quy mô, tốc độ và tính tích hợp giữa nhà nước - doanh nghiệp - người tiêu dùng.

So với Mỹ và EU vốn dựa vào đổi mới từ khu vực tư nhân, Trung Quốc theo đuổi mô hình phát triển "từ trên xuống", trong đó Nhà nước đóng vai trò điều phối và dẫn dắt đầu tư chiến lược. Mô hình này tạo ra lợi thế về tốc độ triển khai và quy mô thị trường, nhưng cũng đối mặt với rủi ro về hiệu quả và tính sáng tạo dài hạn.

Tuy nhiên, nếu Trung Quốc tiếp tục cải thiện năng lực công nghệ lõi, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn và phần mềm thì sự trỗi dậy của họ sẽ không chỉ là thách thức, mà còn là cú hích buộc Mỹ và châu Âu phải tái định hình tư duy chiến lược.