Từ vụ Tân Hoàng Minh: Cần đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp phát hành trái phiếu

>> Từ vụ Tân Hoàng Minh: Nhà đầu tư cần thận trọng hơn với trái phiếu doanh nghiệp

Chỉ sau một ngày Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đưa ra quyết định “chưa có tiền lệ” khi hủy bỏ 9 đợt chào bán trái phiếu của các Công ty thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh, Cơ quan Cảnh sát điều tra - Bộ Công an đã ban hành quyết định khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt bị can để tạm giam, lệnh khám xét đối với Đỗ Anh Dũng - Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh và 6 đồng phạm về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Theo Cơ quan điều tra, tổng trị giá 9 đợt phát hành trái phiếu này là 10.300 tỷ đồng, với mục đích huy động tiền của nhà đầu tư, nhưng Tân Hoàng Minh lại không sử dụng vào các hoạt động kinh doanh theo hồ sơ phát hành trái phiếu.

Xoay quanh vụ việc đã nêu, đánh giá rủi ro của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng, rất nhiều doanh nghiệp hiện nay đua nhau phát hành trái phiếu doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp vừa và nhỏ trong khi thông tin về doanh nghiệp, tài sản bảo đảm chưa vững chắc. Chưa kể, các nhà đầu tư cũng không có thông tin, kinh nghiệm, còn nặng về tính tâm lý số đông dẫn đến nhiều rủi ro tiềm ẩn.

Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Minh Cường - Chuyên gia kinh tế quốc gia của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) cho rằng, nên khuyến khích phát triển trái phiếu doanh nghiệp vì đây là một kênh huy động vốn trung và dài hạn rất hiệu quả. Tuy nhiên, cũng cần nhanh chóng xây dựng hệ thống pháp lý cũng như kỹ năng, kiến thức của cả người phát hành cũng như nhà đầu tư để có thể phát triển được thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Về vấn đề này, ông Andrew Jeffries - Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam cũng đánh giá, Việt Nam vẫn thiếu văn hoá về xếp hạng tín nhiệm đối với thị trường phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

“ADB đang làm việc với các cơ quan xếp hạng tín nhiệm trong nước và quốc tế. Chúng tôi mong muốn tìm kiếm nhiều hỗ trợ hơn trong lĩnh vực này”, ông Andrew Jeffries chia sẻ.

>> Từ vụ Tân Hoàng Minh: Cần chế tài đủ mạnh “dẹp” vi phạm trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Thực tế, theo thống kê, trong 11 tháng đầu năm 2021, các doanh nghiệp đã tăng cường huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp theo hình thức phát hành riêng lẻ với quy mô trên 436.000 tỷ đồng (tăng trên 23,4% so với cùng kỳ năm 2020), mà phần lớn trong tổng số trái phiếu được phát hành này đổ vào bất động sản.

Rủi ro tiềm ẩn từ trái phiếu doanh nghiệp không phải là câu chuyện mới khi nhiều cảnh báo đã được phát đi, thậm chí, không ít ý kiến còn cho rằng, cả nhà phát hành và nhà đầu tư hiện nay, không thực sự sẵn sàng về thông tin, trình độ để đảm bảo cho sự phát triển trái phiếu doanh nghiệp bền vững. Trong khi chưa có hệ thống các cơ quan xếp hạng tín nhiệm với đơn vị phát hành trái phiếu để các nhà đầu tư lựa chọn trên cơ sở xếp hạng đó.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần tăng cường trách nhiệm giám sát, bởi hiện nay, cơ quan này chỉ có thể thực hiện giám sát thông qua báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán công khai, song hầu hết là tài liệu “quá khứ”, còn khi đơn vị phát hành trái phiếu sẽ dùng vốn huy động được vào việc gì thì Ủy ban Chứng khoán không thể giám sát được. Đây được cho là một trong những bất cập của thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Thông tin với báo chí, TS Lê Xuân Nghĩa - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển kinh doanh cho hay, trong trường hợp vay ngân hàng, ngân hàng sẽ giám sát mục đích sử dụng vốn, nhưng trong phát hành trái phiếu thì đến nay vẫn chưa có quy định nào về giám sát dùng nguồn tiền huy động từ trái phiếu ra sao, nên doanh nghiệp có thể lợi dụng “kẽ hở” này.

“Bài học rút ra sau này là cần cơ chế giám sát việc sử dụng trái phiếu vào mục đích như thông báo công khai mà doanh nghiệp đã tuyên bố, để biết dòng tiền đó đi về đâu, tránh trường hợp như Tân Hoàng Minh. Họ đã không dùng tiền huy động được vào các dự án như họ công bố với nhà đầu tư”, ông Nghĩa chia sẻ.

Theo ông Nghĩa, trong tổng số trái phiếu phát hành ở Việt Nam thì gần một nửa vào bất động sản, trên 30% vào ngân hàng, còn lại khoảng trên dưới 20% cho các nhu cầu khác. Như vậy, toàn bộ ngành sản xuất của Việt Nam chưa hề được hưởng lợi ích từ thị trường trái phiếu.

Ngân hàng phát hành trái phiếu để tăng vốn, còn doanh nghiệp phát hành trái phiếu để phát triển bất động sản, đó là cấu trúc thị trường không lành mạnh. Bởi lẽ doanh nghiệp cần nhiều vốn, nhất là doanh nghiệp thuộc khu vực sản xuất, kinh doanh, kể cả thương mại, thì họ lại không tiếp cận được.

Vì thế, ngay bây giờ, chúng ta cần xây dựng thể chế, cơ sở pháp lý tốt hơn nhằm tạo ra thị trường lành mạnh hơn, công khai hơn, an toàn hơn.

“Đặc biệt, chúng ta phải xây dựng hệ thống các Công ty xếp hạng tín nhiệm - điều mà nhiều nước trên thế giới đã làm. Ở Việt Nam, trái phiếu phát hành không hề được xếp hạng, các nhà đầu tư chỉ nghe thông tin theo kiểu “rỉ tai nhau” rồi mua, như thế rủi ro rất lớn. Bài học Tân Hoàng Minh còn đó, khi ở trong nước nhìn vào, đó cũng là một Tập đoàn có tên tuổi, nhưng rồi họ vẫn lợi dụng “kẽ hở” để sai phạm và gây rủi ro cho nhà đầu tư”, TS Lê Xuân Nghĩa khuyến nghị.