Xe tải điện đang mở ra thị trường tỉ USD, trở thành lời giải cho bài toán logistics đô thị khi kết hợp hiệu quả kinh tế với mục tiêu giảm phát thải.
Làn sóng điện khí hóa phương tiện giao thông đang vượt ra khỏi phạm vi xe cá nhân để chuyển mạnh sang lĩnh vực vận tải hàng hóa - nơi những chiếc xe tải vẫn âm thầm giữ cho nền kinh tế vận hành mỗi ngày.
Trên thế giới, cuộc đua phát triển xe tải điện diễn ra ngày càng quyết liệt. Amazon là một trong những doanh nghiệp tiên phong khi bắt đầu triển khai xe tải giao hàng điện tại nhiều thành phố của Mỹ từ năm 2022 và đặt mục tiêu sở hữu 100.000 xe vào năm 2030. Động thái này nằm trong chiến lược dài hạn nhằm đạt mức phát thải carbon ròng bằng 0 trên toàn bộ hoạt động vào năm 2040. Thực tế cho thấy, việc điện hóa đội xe giao hàng không chỉ giúp Amazon giảm phát thải mà còn tối ưu chi phí vận hành trong bối cảnh giá nhiên liệu biến động mạnh.
Theo hãng nghiên cứu thị trường MRA (Mỹ), Trung Quốc hiện là thị trường xe tải điện lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 60% doanh số toàn cầu. Lợi thế của Trung Quốc đến từ quy mô thị trường khổng lồ, chuỗi cung ứng pin hoàn chỉnh và các chính sách hỗ trợ quyết liệt của chính phủ. Châu Âu xếp thứ hai, được thúc đẩy bởi các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt, việc hình thành các khu vực phát thải thấp tại đô thị và cam kết bền vững ngày càng rõ nét từ doanh nghiệp. Bắc Mỹ, dù khởi động chậm hơn, đang tăng tốc nhanh, đặc biệt trong phân khúc giao hàng chặng cuối tại đô thị.
Quy mô thị trường xe tải điện toàn cầu được dự báo sẽ đạt khoảng 55 tỉ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm 12,5%. Động lực chính đến từ các quy định môi trường ngày càng siết chặt, nhu cầu giao hàng đô thị hiệu quả, chi phí nhiên liệu leo thang và những bước tiến nhanh của công nghệ pin. Phạm vi hoạt động được cải thiện, thời gian sạc rút ngắn và chi phí pin giảm đang khiến xe tải điện ngày càng trở nên khả thi về mặt thương mại.
Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), sự bùng nổ của thương mại điện tử là một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy xe giao hàng điện tại các thành phố. Chi phí vận hành thấp, ít bảo trì, không phát thải từ ống xả, vận hành êm ái và phù hợp với chính sách hỗ trợ của chính phủ khiến xe tải điện đặc biệt lý tưởng cho logistics đô thị và giao hàng chặng cuối. Dù vẫn tồn tại thách thức về công nghệ và hạ tầng sạc, những phương tiện này đang mang lại lợi ích kép: giảm khí thải, giảm tiếng ồn và tối ưu tổng chi phí sở hữu cho các đội xe.
Song song đó, các nhà sản xuất đang rời bỏ cách tiếp cận “một mẫu cho tất cả” để phát triển các dòng xe tải điện chuyên biệt, tối ưu cho từng tải trọng, thể tích hàng hóa và điều kiện vận hành. Từ xe giao hàng nhẹ trong đô thị đến xe đông lạnh phục vụ thực phẩm, dược phẩm, mức độ chuyên môn hóa ngày càng cao đang mở rộng đáng kể phạm vi ứng dụng của xe tải điện.
Tại Việt Nam, thị trường xe tải điện vẫn đang ở giai đoạn đầu nhưng sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi để tăng trưởng trong trung và dài hạn. Cấu trúc logistics đô thị với mật độ giao hàng cao, quãng đường ngắn và tần suất dừng - đỗ lớn tại Hà Nội, TP HCM rất phù hợp với đặc tính vận hành của xe tải điện. Đặc biệt, sự phát triển nhanh của thương mại điện tử đang tạo ra nhu cầu lớn đối với các phương tiện giao hàng linh hoạt, ít phát thải và hoạt động hiệu quả trong không gian đô thị đông đúc.
Về chính sách, cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đang tạo áp lực chuyển đổi rõ rệt đối với lĩnh vực vận tải - một trong những nguồn phát thải lớn. Các định hướng hạn chế phương tiện phát thải cao tại khu vực trung tâm, cùng lộ trình hình thành vùng phát thải thấp tại đô thị lớn, đang dần thu hẹp dư địa của xe tải diesel. Trong bối cảnh đó, xe tải điện không còn là lựa chọn mang tính thử nghiệm mà đang trở thành phương án tất yếu đối với các doanh nghiệp logistics, bán lẻ và thương mại điện tử quy mô lớn.
Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay vẫn là chi phí đầu tư ban đầu và hạ tầng sạc. Giá xe tải điện cao hơn đáng kể so với xe diesel cùng phân khúc, trong khi hệ thống trạm sạc cho xe thương mại chưa phát triển đồng bộ. Dù vậy, khi xét trên tổng chi phí sở hữu, xe tải điện cho thấy lợi thế rõ rệt nhờ chi phí nhiên liệu thấp, ít bảo dưỡng và tuổi thọ hệ truyền động cao hơn.
Đáng chú ý, sự tham gia của các doanh nghiệp nội địa trong phát triển và cung ứng xe tải điện đang tạo ra “lực kéo” quan trọng cho thị trường. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí, chủ động nguồn cung mà còn khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc hiện thực hóa mục tiêu Net Zero và xây dựng nền kinh tế xanh bền vững. Trong trung hạn, khi pin tiếp tục giảm giá và chính sách ưu đãi được cụ thể hóa, xe tải điện nhiều khả năng sẽ đi theo con đường từ phân khúc ngách trở thành lựa chọn phổ biến trong logistics đô thị.
