Với tổng kim ngạch thương mại dự kiến đạt 920 tỷ USD khi kết thúc năm 2025, Việt Nam chính thức ghi tên mình vào nhóm 15 cường quốc thương mại hàng đầu thế giới.
Tuy nhiên, đằng sau những con số kỷ lục là một thực tế cần nhìn nhận một cách thẳng thắn, chúng ta đang lớn nhanh về “lượng”, nhưng liệu đã đủ mạnh về “chất” để đối mặt với những cơn gió ngược của năm 2026?
Nếu như năm 2007 chúng ta chỉ có 10 mặt hàng “tỷ đô”, thì nay con số đó là 36. Không chỉ dừng lại ở việc gia công đơn thuần, Việt Nam đã duy trì thặng dư thương mại suốt một thập kỷ liên tiếp (từ 2016), tạo ra tấm đệm ngoại hối vững chắc giúp ổn định vĩ mô trước những biến động tiền tệ khôn lường.
Sự thăng hoa này là kết quả của chiến lược hội nhập sâu rộng chưa từng có với 17 Hiệp định Thương mại tự do (FTA) đã được ký kết, bao phủ 65 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đặc biệt, việc khởi động đàm phán Hiệp định với khối Mercosur (Thị trường chung Nam Mỹ) trong năm nay đã mở ra cánh cửa mới vào thị trường Mỹ - Latinh đầy tiềm năng.
Tuy nhiên, giới quan sát và các nhà hoạch định chính sách vẫn đang giữ một cái đầu lạnh khi nhìn sâu vào cấu trúc 920 tỷ USD. Một sự thật không thể chối cãi là “chiếc bánh” xuất khẩu vẫn đang được cầm trịch bởi khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Sự phụ thuộc này khiến nền kinh tế Việt Nam trở nên nhạy cảm trước bất kỳ cú “hắt hơi” nào của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh đó, rủi ro về phòng vệ thương mại đang trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. Khi hàng hóa Việt Nam chiếm lĩnh thị phần lớn tại Mỹ hay EU, chúng ta lập tức trở thành mục tiêu của các cuộc điều tra chống bán phá giá và gian lận xuất xứ. Theo các báo cáo từ VinaCapital và các tổ chức quốc tế trong năm 2024-2025, áp lực từ các hàng rào kỹ thuật, đặc biệt là các tiêu chuẩn xanh như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) của Châu Âu, đang đặt các doanh nghiệp Việt trước bài toán sống còn: Xanh hóa hoặc bị loại khỏi cuộc chơi.
Bước sang năm 2026, câu hỏi đặt ra không phải là làm sao để tăng thêm vài chục tỷ USD, mà là làm sao để thương mại trở nên bền vững hơn. Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong năm tới sẽ không còn nằm ở nhân công giá rẻ hay ưu đãi thuế quan đơn thuần. “Vũ khí” mới chính là sự chuyển đổi kép: xanh và số. Việc Việt Nam đang nhanh chóng thích ứng với các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) và đẩy mạnh kinh tế số sẽ là tấm “hộ chiếu xanh” để hàng hóa thâm nhập vào các thị trường khó tính.
Hạ tầng logistics, điểm nghẽn lâu năm, cũng đang đón nhận những tín hiệu tích cực. Với việc Cảng hàng không quốc tế Long Thành dự kiến đi vào khai thác giai đoạn 1 trong năm 2026, cùng với hệ thống cao tốc Bắc - Nam dần hoàn thiện, chi phí logistics kỳ vọng sẽ giảm đáng kể, nâng cao sức cạnh tranh trực tiếp cho hàng hóa Việt.
Nhận định về triển vọng sắp tới, các chuyên gia từ Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng ngưỡng 1.000 tỷ USD nằm trong tầm tay của Việt Nam trong vòng 1-2 năm tới. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là chuyển hóa quy mô này thành sức mạnh nội tại.
