“Bệnh” tham nhũng và “vi rút” kim tiền: Bài 1 – Nhức nhối “cơ chế ngầm”

Sáng ngày 28/3, Trung tướng Tô Ân Xô, Người phát ngôn Bộ Công an cho biết, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam ông Lê Viết Chữ - nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi và ông Phạm Hoàng Anh, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Vĩnh Phúc về tội “Nhận hối lộ”. 

Đây là kết quả mở rộng điều tra vụ án "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Nhận hối lộ; Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng và Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi", xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn, Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại và Bất động sản Thăng Long, tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Vĩnh Phúc.

Trong vụ án này, trước đó, cơ quan điều tra cũng đã khởi tố, bắt tạm giam đối với 9 bị can là các cán bộ, lãnh đạo đứng đầu các tỉnh Quảng Ngãi, Vĩnh Phúc, Vĩnh Long. Trong đó có Bà Hoàng Thị Thuý Lan - Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc cùng Chủ tịch tỉnh này. Còn tại tỉnh Quảng Ngãi, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Cao Khoa cùng đương kim Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Đặng Văn Minh cũng đã bị khởi tố bắt giam cùng về tội “Nhận hối lộ”.

Theo kết quả điều tra, các quan chức này đã nhận số tiền lót tay nhiều tỷ đồng. Đáng chú ý, con số được cho là “nhiều” ở đây chưa có con số cụ thể, tuy nhiên, theo lời khai của Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sơn, thì riêng khoản “lót tay” cho cựu Chánh Văn phòng huyện ủy Mang Thít (tỉnh Vĩnh Long) đã là 64 tỷ đồng. Cũng đúng như đánh giá của người phát ngôn Bộ Công an, “viên đạn bọc đường” đã làm những quan chức, lãnh đạo các địa phương này “đổ gục”.

Cần phải nói thêm rằng, trước đó đã có rất nhiều đại án tham nhũng kinh tế khiến dư luận phải ồn ào trong thời gian dài, những sự việc diễn ra khiến nhiều người không khỏi ngán ngẩm trước những sự thật từ “tảng băng chìm” tham nhũng đang dần dần hé lộ.

Tảng băng chìm” đó đã và đang vỡ ra dưới sức nóng từ sự kiên định, kiên quyết và thống nhất trong chủ trương và hành động của Đảng và Nhà nước xử lý các sai phạm liên quan đến tham nhũng, tiêu cực. Một số “cơ chế ngầm”, “luật bất thành văn” mà dư luận vẫn bàn tán một cách không công khai hoặc từng được làm rõ ở một số vụ án, vụ việc trước đây nhưng chưa có tính “hệ thống”, thì nay dường như đã phát lộ nguyên vẹn hình hài qua những “Tập đoàn Phúc Sơn”, “chuyến bay giải cứu”…

Đó là những góc khuất - hay hiểu đơn giản đó là sự thật - đằng sau những hoạt động của một số mắt xích trong hệ thống công quyền. Khác với những mắt xích thông thường, những mắt xích này luôn đòi hỏi phải được “bôi trơn” thì mới vận hành như hiệu năng vốn có, thậm chí bất chấp tình thế nguy nan của đồng bào trong đại dịch.

54 bị cáo trong “chuyến bay giải cứu”, một bức tranh đa sắc thái. Nhưng ở tận cùng, với không ít người quan sát, nổi lên là sự nhức nhối, chua xót và cả sự tổn thương, trăn trở. Câu chuyện về những “lời cảm ơn bạc tỷ” nhẹ tênh và có bị cáo trơ trẽn nhận hàng trăm lần mà vẫn không thừa nhận đó là hành vi nhận hối lộ.

>>Chống tham nhũng, tiêu cực 2022 – “Lò” vẫn hừng hực cháy

Còn nhớ trong đại án AIC, bị cáo Nguyễn Thị Thanh Nhàn - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty AIC đã chi 14,8 tỷ đồng hối lộ cho nguyên Giám đốc Bệnh viện đa khoa tỉnh Đồng Nai Phan Huy Anh Vũ.

Trong vụ án này, những “cơ chế ngầm” dường như đã được thể hiện một cách rõ nét khi Viện Kiểm sát đánh giá, việc hứa hẹn của bị cáo Vũ với bị cáo Nhàn là mặc định theo "cơ chế ngầm". Bởi trong bảng kê về việc chi tiền cho các quan chức do nhân viên AIC giao nộp có ghi dòng chữ "Co Che", nên đây được hiểu là "cơ chế".

Cũng trong thời gian này, hai đại án liên quan đến Công ty Việt Á và ngành Đăng kiểm Việt Nam tiếp tục làm chấn động dư luận. Có thể nói, đây là một trong những vụ việc tiêu cực có quy mô lớn, phức tạp, gây hậu quả nghiêm trọng nhất từ trước tới nay.

Không ai có thể nghĩ giữa lúc toàn Đảng, toàn dân đang dốc toàn lực để chống dịch COVID-19 với rất nhiều chủ trương, giải pháp có thể nói là linh hoạt, sáng tạo để chăm lo, bảo vệ sức khỏe cho nhân dân thì lại xuất hiện một “nhóm” người đục khoét, trục lợi từ chính tai ương của cộng đồng. Càng không ai có thể nghĩ, những trung tâm kiểm soát, phòng ngừa dịch bệnh lại là nơi sản sinh ra những con “vi rút”, bắt tay với các  thế lực bên ngoài để trục lợi bất chính.

Đến nay, cơ quan điều tra các cấp đã khởi tố rất nhiều bị can liên quan, trong đó có cả nguyên Ủy viên Trung ương Đảng và loạt quan chức thuộc Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng một hệ thống ngành dọc bao gồm lãnh đạo địa phương, ngành Y tế và các trung tâm CDC của các tỉnh, thành phố. Còn trong nỗ lực làm sạch ngành Đăng kiểm Việt Nam cũng đã làm lộ sáng hàng loạt các cơ sở đăng kiểm “có vấn đề”.

Có thể thấy rõ, một cơ chế “xin - cho”, “quan hệ - tiền tệ” hết sức rõ ràng đã tạo nên đường băng cho những “chuyến bay giải cứu”, cho những “Phúc Sơn, Việt Á” cất cánh. Ở đó, một số mắt xích quan trọng của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã tự cho mình cái quyền “ban phát”, vòi vĩnh, nhũng nhiễu, mà như mô tả của một số doanh nghiệp là đã dựng nên những “rào cản vô hình hết sức đáng sợ” để trục lợi.

Còn nữa…