Bí ẩn “cái chết” của Nortel (Kỳ 1): “Đứa con cưng” của ngành công nghệ Canada

NGUYỄN CHUẨN• 12/03/2021 05:00

Đã hơn một thập kỷ trôi qua, “cái chết” của Nortel Networks vẫn là một bí ẩn đối với chính những người trong cuộc.

Hơn một thập kỷ trước, năm 2009, Nortel Networks - công ty từng là “con cưng” của lĩnh vực công nghệ Ottawa đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản ở cả Cannada và Mỹ. Chỉ vài tháng sau, tháng 6 năm 2009, cổ phiếu của Nortel đã bị hủy niêm yết bởi Sở giao dịch chứng khoán Toronto.

Nortel Networks -

Nortel Networks - "gã khổng lồ" công nghệ Canada một thời.

Sự sụp đổ của gã khổng lồ viễn thông đã tạo ra những hiệu ứng gợn sóng vẫn đang được cảm nhận trên khắp thủ đô và hệ sinh thái công nghệ rộng lớn của Canada cho đến ngày nay.

Nortel được biết đến như là một công ty có lịch sử dài cả thế kỷ, với tên đầy đủ Nortel Networks Limited, tên cũ Northern Telecom Limited, được thành lập vào năm 1895. Ban đầu, Nortel chuyên về cung cấp thiết bị cho các mạng điện thoại mới của Canada và là hãng sản xuất thiết bị quay số đầu tiên ở Canada. Thiết bị chuyển mạch của hãng đã dược sử dụng cho hệ thống điện thoại thu phí toàn Canada đầu tiên vào năm 1932.

Ở thời kỳ hoàng kim của mình năm 2000, Nortel có giá trị thị trường lên tới 250 tỷ USD, chiếm đến hơn 35% giá trị thị trường chứng khoán Canada. Nortel đã từng được coi là biểu tượng, đầu tàu của cộng đồng công nghệ Ottawa ở thời kỳ đỉnh cao.

Cơ sở nghiên cứu(R&D) của Nortel năm ở Ottawa, một khuôn viên với độ rộng 370 mẫu Anh ngay trên Đại lộ Carling, nơi từng là nơi cư trú của một nửa trong số 16.000 nhân viên của Nortel tại thủ đô Canada. Nhưng giờ đây nó thuộc về chính phủ liên bang và trở thành nơi đặt trụ sở Bộ Quốc phòng Canada.

Khuôn viên của Nortel Networks tại Carling vào tháng 4 năm 2009. Ảnh Iouri Goussev.

Đã từng có thời điểm, Nortel thống trị thị trường thế giới với hệ thống truyền dẫn cáp quang, phát minh thiết bị không dây màn hình cảm ứng trước cả iPhone 10 năm và có trong tay đến hàng nghìn bằng sáng chế.

Nortel thu hút được một loạt các lập trình viên xuất sắc nhất từ khắp nơi trên thế giới, những người rất thích thú và tự hào khi được công ty này để mắt đến. Thời điểm đó, làm việc cho Nortel có lẽ còn đáng tự hào hơn khi đầu quân cho Thung lũng Silicon. Và có lúc, Nortel được các nhà phân tích tin rằng, họ có khả năng đặt nền móng phát triển cho các mạng không dây thế hệ mới, tức là 4G và 5G sau này.

Tuy nhiên, kể từ sau thời kỳ đỉnh cao năm 2000, doanh số của Nortel liên tục sụt giảm. Đặc biệt, từ năm 2006, doanh số của hãng càng lao dốc nhanh hơn khi họ bán lại bộ phận thiết bị điện thoại di động tốc độ cao cho hãng Alcatel với giá 320 triệu USD nhằm tập trung vào công nghệ WiMax.

Năm 2005, Nortel đã thuê Mike Zafirovski, một quan chức hàng đầu của Nokia, ngồi vào chiếc ghế CEO nhằm vực dậy công ty đang gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, trái với kỳ vọng từ nhiều người, những quyết sách sai lầm từ Mike Zafirovski đã khiến Nortel thua lỗ tổng cộng lên tới 7 tỷ USD.

Mike S. Zafirovski, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Nortel phát biểu tại một cuộc họp báo ở Mumbai, ngày 12 tháng 8 năm 2007.

Không chỉ khó khăn trong kinh doanh, Nortel còn vướng vào nhiều thị phi dẫn đến các vụ kiện tụng đầy tốn kém. Do cổ phiếu Nortel sụt giảm mạnh, nhiều cổ đông đã kiện công ty ra tòa với cáo buộc họ đã thổi phồng doanh số với giá trị sai lệch lên tới 3,2 tỷ USD. Để giải quyết êm thấm, năm 2006, Nortel đã buộc phải bỏ ra số tiền lên đến 575 triệu USD và phát hành gần 63 triệu cổ phiếu.

Tiếp đó đến năm 2007, Nortel lại bị Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Mỹ (SEC) cáo buộc hãng đã lừa dối các nhà đầu tư bằng cách làm giả mạo chứng từ kế toán trong khoảng thời gian từ năm 2000 - 2003. Kết quả, Nortel lại mất thêm 35 triệu USD để giải quyết vụ việc này.

Năm 2008, cuộc Đại suy thoái kinh tế toàn cầu như một giọt nước tràn ly, đẩy Nortel tới bờ vực phá sản. Cho tới ngày 30/9/2008, số nợ của Nortel đã lên tới 12 tỷ USD, trong khi hãng chỉ có trong tay 2,3 tỷ USD. Và cuối cùng đến năm 2009, Nortel bắt buộc phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản ở cả Canada và Mỹ.

“Điều này không nhất thiết phải xảy ra, Nortel không cần phải chết”, Jonathan Calof, giáo sư tại Trường Quản lý Telfer của Đại học Ottawa chia sẻ với truyền thông.

Vài năm trước, Viện hàn lâm U of O dẫn đầu một nhóm các nhà nghiên cứu đã phỏng vấn hàng trăm người, bao gồm gần một nửa các giám đốc điều hành chủ chốt của Nortel từ 1997-2009 và hàng chục khách hàng cũng như các đối thủ cạnh tranh, học giả và nhà báo, để cố gắng tìm câu trả lời về lý do tại sao “gã khổng lồ” công nghệ này sụp đổ.

Báo cáo của họ kết luận rằng những sai lầm trong quản lý, những thay đổi của thị trường và những “đám mây đen” làm xói mòn niềm tin của khách hàng là một số yếu tố cuối cùng dẫn đến “cái chết” của Nortel.

Còn tiếp…