Biến đổi khí hậu là nguyên nhân gây ngập lụt kinh hoàng tại Châu Á!

Một dự đoán lâu đời về khu vực đông dân nhất thế giới cuối cùng cũng trở thành hiện thực! Chuyên gia Homero Paltan Lopez tại Đại học Oxford, cho biết: “Có một sự nhận định nhất quán trong các dự đoán, rằng biến đổi khí hậu ở châu Á sẽ dẫn đến lũ lụt nhiều hơn, và những mùa mưa sẽ dữ dội hơn”. Nói cách khác, lượng mưa trong mùa mưa sẽ khắc nghiệt hơn trong khi mùa khô trở nên dài hơn. Đó chính xác là những gì đang xảy ra, và điều này đang phá huỷ nhiều sinh mạng trên khắp Châu Á!

Bangladesh, một quốc gia vốn thường phải chịu các đợt lũ lụt do gió mùa, tình hình đã trở nên đặc biệt nặng nề trong năm nay. Có thời điểm, một phần ba diện tích của quốc gia này phải chịu đựng trạng thái ngập lụt.

Kaiser Rejve, Giám đốc tổ chức nhân đạo CARE Bangladesh cho biết: “Trong những năm gần đây, tần suất lũ lụt bất thường ở nước này đã tăng lên đáng kể, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Các trận lũ lụt gần đây cho thấy tần suất và cường độ gia tăng của nguy cơ lũ lụt và xói mòn sông ở Bangladesh trong những năm tới."

Thế nhưng, Bangladesh không phải là quốc gia cá biệt phải hứng chịu các hiện tượng thiên tai này, mà tình hình lũ lụt đã trở nên nghiêm trọng trên toàn khu vực. Kể từ tháng 6, lượng mưa cực lớn đã dẫn đến tình trạng lũ lụt nghiêm trọng ở nhiều nơi trên khắp Châu Á, từ Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc, Nepal, Pakistan, Mông Cổ, Ấn Độ và Việt Nam. Hàng triệu người đã phải di dời và hàng trăm nghìn người thiệt mạng.

Trong tình trạng đó, tác động kinh tế ở châu Á lớn hơn bất kỳ nơi nào khác. Báo cáo của McKinsey Global Institute vào tháng 8 vừa qua đã nêu rõ: “Đến năm 2050, 75% nguồn vốn toàn cầu có nguy cơ sẽ nằm dưới mức nước lũ ở châu Á. Tiểu lục địa Ấn Độ và các vùng lãnh thổ ven biển Đông Nam Á sẽ là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất."

Dữ liệu của một đơn vị nghiên cứu khác cũng vẽ nên một bức tranh tương tự. Một nghiên cứu trên tạp chí khoa học Nature Communications đã ước tính vào năm 2050, có tới 300 triệu người sống ở những quốc gia Châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh và Việt Nam sẽ phải chịu đựng những đợt lũ lụt khủng khiếp do biến đổi khí hậu.

Chưa hết, một nghiên cứu vào tháng 7 trên tạp chí Scientific Reports đã chỉ ra rằng trong khi nguy cơ lũ lụt đang gia tăng trên toàn cầu, mật độ dân số và mức độ ưu thế của các cộng đồng ven biển ở châu Á cũng đồng thời tăng cao. Điều này đồng nghĩa, trong 80 năm tới, phần lớn dân số thế giới sẽ tập trung tại lục địa này.

Chuyên gia Abhas K. Jha, thuộc chương trình Quản lý Rủi ro Thiên tai và Đô thị của Ngân hàng Thế giới tại Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết: “Khoa học ngày càng trở nên chính xác hơn. Có một điều mà chúng tôi biết chắc rằng những nơi có nguy cơ lũ lụt sẽ phải chịu đựng lượng mưa lớn hơn, trong khi đó những nơi khô cằn thì sẽ ngày càng trở nên ít mưa hơn.”

Riêng tại Trung Quốc, trong năm 2020, 2,7 triệu người đã phải sơ tán và ước tính có khoảng 63 triệu người bị ảnh hưởng bởi thiên tai lũ lụt. Tổng cộng 53 con sông hiện đang ở hoặc gần mực nước cao lịch sử và các đập ở lưu vực sông Dương Tử gần bằng hoặc cao hơn đợt lũ lụt tồi tệ nhất ở miền nam Trung Quốc kể từ năm 1961.

Trong khi đó, ở Nam Á, 17 triệu người đã bị ảnh hưởng trong năm nay và có khả năng tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn do lượng mưa lớn được dự báo ở nhiều khu vực ở châu Á sẽ cao kỷ lục trong thời gian tới.

Ở khu vực Đông Bắc Á, Nhật Bản vốn là quốc gia không còn xa lạ với các thảm họa thiên nhiên, đã phải chứng kiến tình hình thời tiết ngày càng cực đoan. Trận mưa kỷ lục vào tháng 7 vừa qua ở tỉnh Kumamoto trên đảo Kyushu đã khiến ít nhất 65 người thiệt mạng. Đến tháng 9, các khu vực của tỉnh Chiba ở phía đông Tokyo đã quay cuồng trong một cơn bão lớn, làm hư hại hơn 70.000 ngôi nhà và đánh sập nguồn điện dẫn đến mất điện nhiều ngày, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn người.

Hiện nay, hầu hết sự chú ý của toàn cầu đều tập trung vào vấn đề biến đổi khí hậu, tập trung vào các giải pháp nhằm giảm nhẹ hoặc cắt giảm phát thải nhà kính, từ đó giúp giảm tác động lâu dài của biến đổi khí hậu. Và Châu Á là khu vực chiếm phần lớn tổng lượng khí thải carbon toàn cầu cao nhất, và tốc độ phát thải đang ngày một gia tăng.

Chuyên gia Jha tại Ngân hàng Thế giới cho biết: “Ước tính có khoảng một triệu người di cư đến các khu vực thành thị mỗi tuần. Đây chính là sự bùng nổ dân số tại các đô thị, kéo theo sự bùng nổ trong các lĩnh vực khác.”

Sự phát triển của các thành phố và số lượng ngày càng tăng của người châu Á sống dọc theo các bờ biển hoặc bờ sông, có nghĩa là số lượng người dân ở các khu vực dễ bị ảnh hưởng bởi lũ lụt đã tăng lên.

Bên cạnh đó, những thay đổi khác do yếu tố con người, chẳng hạn như sự tàn phá trên diện rộng để nuôi trồng rừng ngập mặn ven biển - vốn được biết là làm giảm nước dâng do bão và sự xâm nhập của nước biển vào đất liền - là do đất bị chìm do xả quá nhiều nước ngầm. Và việc mất các vùng đất ngập nước và các vùng chứa nước tự nhiên khác có nghĩa là nhiều thành phố châu Á dễ bị ngập lụt hơn ngay cả khi không tính đến yếu tố biến đổi khí hậu.

Câu hỏi đặt ra là liệu các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ như đập thuỷ điện có phải là yếu tố gây ra những trận lũ lụt khủng khiếp hay không? Chẳng hạn, một số trận lũ lụt dữ dội nhất đã diễn ra ở lưu vực sông Dương Tử - nơi có một trong những cơ sở hạ tầng quản lý nước khổng lồ nhất hành tinh, bao gồm cả đập Tam Hiệp – đập thuỷ điện lớn nhất thế giới.

Giáo sư Lopez tại Đại học Oxford nhận định: “Ở Trung Quốc, chính sách của nhà nước trong nhiều thập kỷ là can thiệp, kiểm soát và giảm thiểu lũ lụt ở khu vực lưu vực sông Dương Tử. Và thật đáng ngạc nhiên khi lũ lụt đang xảy ra ở một khu vực với những nỗ lực giảm thiểu mạnh mẽ như vậy!”

Do đó, vị chuyên gia này muốn thấy sự thay đổi từ cái mà ông gọi là "cơ sở hạ tầng xám", nghĩa là đập, kênh và quản lý nước quy mô lớn, sang "cơ sở hạ tầng xanh" hơn tập trung vào việc tăng khả năng hấp thụ nước của các thành phố thông qua quản lý cảnh quan, đồng thời khôi phục các hệ thống sinh thái như đồng bằng ngập lũ, đất ngập nước và rừng ngập mặn.

Ông Lopez nói: “Vấn đề thường là ngay cả khi các thành phố cố gắng giải quyết lũ lụt, người ta vẫn chú trọng quá nhiều đến cơ sở hạ tầng xám.” Đây chỉ nên được xem là một phần của giải pháp, chứ không phải là toàn bộ giải pháp. Các quốc gia phải có sự cân bằng giữa cơ sở hạ tầng xanh và xám, hoặc thiết kế đô thị phù hợp với các yếu tố biến đổi khí hậu.

Cách châu Á ứng phó với lũ lụt có thể tạo ra những tác động nghiêm trọng đối với tương lai tăng trưởng kinh tế ở lục địa đông dân và ngày càng trở nên giàu có này.

Ngân hàng Phát triển Châu Á có trụ sở tại Manila ước tính từ nay đến năm 2030, chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng xanh và xám ở Châu Á vào khoảng 800 tỷ USD - nhưng nếu như không hành động thì thiệt hại có thể sẽ lớn hơn như vậy rất nhiều. Chỉ tính riêng trong đợt lũ lụt vừa qua tại Trung Quốc đã gây ra thiệt hại 25 tỷ USD, trong khi đó chưa có con số thống kê nào cho phần còn lại của khu vực. Và một nghiên cứu trên tạp chí Nature cho biết có tới 12% đến 20% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu có thể phải chịu rủi ro lũ lụt vào năm 2100.

Các quốc gia đang mở rộng các biện pháp tài khóa để hỗ trợ tăng trưởng trong bối cảnh đại dịch, trong đó một số tập trung vào môi trường. Vào tháng 7, Hàn Quốc đã tiết lộ kế hoạch "Thỏa thuận xanh" trị giá 73 nghìn tỷ won (63 tỷ USD) đến năm 2025. Các mục tiêu chính là khử cacbon trong ngành điện và đầu tư vào các tòa nhà tiết kiệm năng lượng. Hy vọng trong một tương lai không xa, các quốc gia trong khu vực sẽ có những động thái phát triển bền vững tương tự như Hàn Quốc.