Cà phê và Hạnh phúc

>>> Doanh nghiệp "vật lộn" với giá cà phê trong năm 2024

Hôm nay chúng tôi lên cao nguyên, và Đắk Nông là nơi chúng tôi đến đầu tiên.

Tại thủ phủ cà phê này, giá cà phê tươi được thu mua đã là 101.500 đồng/kg. Nếu ai không làm cà phê cỡ 3 năm sẽ vô cùng giật mình với giá này. Giá tiêu hôm nay là 94.000 đồng/kg, nghĩa là cà phê đã cao hơn giá tiêu - điều chưa bao giờ có trong 25 năm vừa qua.

Chúng tôi đi thăm các đại lý, người dân và câu hỏi của chúng tôi với các bạn hàng, nhà cung cấp và người dân là: Anh chị có hài lòng về giá này không? Hầu hết câu trả lời là họ muốn giá cao hơn nữa, họ đợi giá vài phiên tăng rồi mới bán. Làm cà phê thực ra năm nào cũng thách thức chứ không phải năm nay và năm nay dạy cho chúng tôi rằng không gì là không thể với cà phê. Đừng dùng kinh nghiệm 10 hay 15 năm rồi xây dựng giới hạn cho nó, rồi có lúc bạn phải trả giá lớn.

Tôi vẫn còn nhớ lúc giá 58.000 đồng/kg giao tháng 10/2023 và sau đó tháng 11 lên 60.000 đồng/kg, rồi 70.000 đồng/kg; khi đó mọi người nói có lúc sẽ lên 100.000 đồng/kg không chừng! Tôi đã nghĩ “họ đùa à, làm gì có chuyện đó!”, 70.000 đồng/kg là cao quá rồi và sẽ chẳng ai tin chắc là có giá 100.000 đồng/kg cà phê nguyên liệu cả. Tuy nhiên giá cà phê đã miệt mài lên, mà lại lên rất nhanh. Hôm nay, những ngày cuối tháng 3/2024, giá cà phê đã lên vượt mức không dám nghĩ tới, vào đúng lúc nghỉ Lễ Phục Sinh của phương Tây, nơi có rất nhiều bạn hàng và nhập khẩu cà phê Việt Nam nhiều nhất (Lễ Phục Sinh - (Easter Day) Ngày Lễ của những người theo đạo Thiên Chúa - Kito giáo).

Câu hỏi tiếp theo chúng tôi muốn hỏi là các bạn hàng, đại lý, người nông dân có vui và hạnh phúc về giá này không? Thì họ trả lời là chi phí giờ cao lắm. Rất nhiều băn khoăn hiện trên gương mặt của họ. Nhiều người vẫn đợi giá cao hơn nữa vì ai cũng nói là năm nay cũng không có nhiều cà phê, họ muốn chờ giá tăng thêm. Nhưng băn khoăn, lo lắng và cả rủi ro nằm trong tâm lý phấp phỏng đợi chờ. Điều này làm cho tôi chợt nhớ là vài năm qua nhiều báo rất muốn tôi viết bài hay làm diễn giả về hạnh phúc trong công việc và hạnh phúc trong công ty của bạn. Thực ra tôi đã cố ngồi viết nhưng đầu óc trỗng rỗng không viết được gì. Hôm nay, trong cuộc trò chuyện nơi vùng nắng gió, bỗng nhiên ký ức khi viết bài về hạnh phúc và các câu hỏi thế nào là hạnh phúc lại hiển hiện ra. Trước khi hỏi nhà cung cấp, nông dân ở những nơi chúng tôi đi qua họ có vui vẻ và hạnh phúc với giá này không - trong đầu tôi mường tượng là câu trả lời phải là vui vẻ hạnh phúc tràn ngập; Nhưng câu trả lời không hẳn như vậy.

>>> Làm sao để phát triển ngành cà phê Việt?

Ai cũng nói nhiều tiền là hạnh phúc hay hạnh phúc thì không thể thiếu tiền được. Nhưng nhiều tiền có phải hạnh phúc không? - Thì chưa chắc nhỉ? Giá cà phê cao chót vót thế này mà khi đi thực tế tại địa phương, tôi vẫn không cảm nhận được người nông dân hay nhà cung cấp cà phê đang hạnh phúc. Lại nhớ khi tôi còn nhỏ, thời bao cấp bấy giờ cũng chỉ ước ao nhà mình có cái xe máy là vui vẻ lắm rồi. Giờ thì nhân viên họ có nhà có xe ô tô mà thấy họ quay cuồng với công việc và gia đình; người nông dân, nhà bán hàng thì băn khoăn mong mỏi... Tôi vẫn tự hỏi họ có hạnh phúc không?

Có lẽ, điều mà tôi nhìn thấy hạnh phúc là: Người ta vượt qua được biến cố của cuộc sống, và với điều này tôi đã cảm nhận được nhiều người hạnh phúc. Hay khi nhìn nhân viên được thưởng nhiều ngày cuối năm sau một năm công ty làm hiệu quả, tôi nhìn thấy niềm hạnh phúc trên gương mặt của những người quản lý. Ở các chương trình từ thiện, tôi cũng đã thấy người cho đi với niềm hạnh phúc ánh lên trong gương mặt, nụ cười...

Quay trở lại chuyến đi thăm cà phê, một nhà cung cấp nhỏ nói với tôi năm nay các nhà cung cấp top đầu “gãy cánh” gần hết. 45 nhà mua hàng của họ giờ thì chỉ còn 3 và họ không còn tin ai được nữa.

Trong ngày cuối tuần, tôi cũng đi tham dự hội nghị làm thế nào để có doanh thu cà phê xanh 5 tỷ USD. Với chủ đề này, tôi nghĩ theo đà giá cà phê đang có, thực ra chúng ta không làm gì thêm thì xuất khẩu cà phê cũng đã có trên 5 tỷ USD. Hai tháng qua, doanh thu xuất khẩu cà phê tháng 1 và 2 đã gần 1,4 tỷ USD rồi. Trả lời phỏng vấn VTV với câu hỏi: Theo anh thì nên làm gì cho tương lai cà phê?, tôi nghĩ với giá này thì từ tháng 7/2023, khi tôi lên Tây Nguyên đã thấy ngày nào dân cũng trồng cà phê mới, cây giống liên tục cháy hàng. Thị trường tự do là do cung cầu mà ra, cà phê Việt rất ngon và là thành phần chính trong các công thức của nhà rang xay thế giới rồi. Bao năm chúng ta bán giá thấp và ai cũng coi là cà phê Việt vô tận. Giờ họ mua cao cũng nên được xem là bình thường, nhất là khi dân số thế giới tăng liên tục, nhu cầu cà phê cũng sẽ không ngừng tăng. Khi nào nguồn cung lớn hơn thì thị trường sẽ điều chỉnh mà thôi.

Ai cũng có mưu cầu hạnh phúc, giá cà phê cao cũng là thành phần giúp nông dân hạnh phúc. Cà phê là tất cả cái họ có sau một mùa trồng trọt khó khăn vất vả và mong muốn giá cao cũng là nhu cầu chính đáng của những người trồng cà phê.