Các nước châu Á có gì để đàm phán thuế quan với Mỹ?

Các nền kinh tế châu Á đang chuẩn bị nhập khẩu năng lượng từ Mỹ như một đòn bẩy trong các cuộc đàm phán với Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhằm thuyết phục ông rút lại các mức thuế đối ứng mà ông đã áp đặt.

Tuy nhiên, theo giới quan sát, việc nhượng bộ ở các lĩnh vực khác như ô tô và nông nghiệp có thể sẽ khó khăn hơn.

Hiện nay, một số cuộc đàm phán đã được bắt đầu và dự kiến sẽ gia tăng trong vài tuần tới, trước thời hạn chót là ngày 9/7. Các phái đoàn từ Nhật Bản và Hàn Quốc đến Washington trong tuần này để tham gia vòng đàm phán thứ hai.

Theo giới quan sát, việc tăng nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) là một cam kết phổ biến. Mỹ hiện là nhà xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới và có nhiều dự án sẽ đi vào hoạt động trong vài năm tới và cần tìm thêm khách hàng.

“Phần lớn mức tăng trưởng nhu cầu LNG trong tương lai được kỳ vọng đến từ châu Á, cả từ các nền kinh tế đang phát triển và từ nhu cầu thay thế nhiên liệu gây ô nhiễm môi trường như than đá. Về dài hạn, châu Á có thể mua nhiều LNG từ Mỹ trong nhiều thập kỷ tới,” ông Alex Froley, chuyên gia phân tích thị trường LNG tại công ty tư vấn hàng hóa ICIS, nhận định.

Hiện Nhật Bản, Hàn Quốc vốn đã là những khách hàng lớn; trong khi Philippines và Việt Nam chỉ mới bắt đầu nhập LNG của Mỹ từ năm 2023. Thái Lan được dự đoán sẽ tăng nhập LNG từ Mỹ do sản lượng khí nội địa giảm và nguồn cung từ Myanmar suy yếu. Indonesia đề xuất mua khí hóa lỏng LPG, dầu thô và xăng thay vì LNG.

Trong lĩnh vực năng lượng, khả năng đầu tư vào một dự án LNG trị giá 44 tỷ USD tại Alaska đã được đưa ra bàn bạc. Dự án này đã tồn tại hàng thập kỷ và có thể mang lại lợi ích lớn cho châu Á nhờ rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển.

Các cơ sở xuất khẩu LNG hiện tại của Mỹ chủ yếu nằm ở vùng Vịnh Mexico, buộc tàu chở khí phải đi qua kênh đào Panama đông đúc hoặc vòng qua châu Phi. Do đó, dự án LNG Alaska hứa hẹn tuyến đường trực tiếp hơn tới châu Á.

Chính phủ Hàn Quốc cho biết đang lên kế hoạch tới Alaska trong khuôn khổ các cuộc đàm phán thương mại. Tuy nhiên, chi phí dài hạn và khả năng kinh tế vẫn là trở ngại lớn đối với việc triển khai dự án.

JERA, nhà sản xuất điện lớn nhất Nhật Bản cho biết rằng họ sẽ xem xét dự án này như “một trong các nguồn cung ứng tiềm năng” nếu dự án được thực hiện. Tuy nhiên, khoản đầu tư vào nhà máy và hạ tầng sẽ cần đến từ các bên khác như các công ty thương mại.

Mặt khác, Châu Á có thể gặp nhiều khó khăn hơn trong việc tăng nhập khẩu ở các lĩnh vực khác như ô tô. Ông Trump từng chỉ trích Nhật Bản và Hàn Quốc vì thiếu vắng ô tô Mỹ trên đường phố.

Theo dữ liệu thương mại Mỹ, Nhật Bản có thặng dư thương mại ô tô với Mỹ lên đến 48 tỷ USD trong năm 2024. Báo cáo của Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) công bố cuối tháng 3 cho biết nhiều rào cản phi thuế quan vẫn cản trở việc tiếp cận thị trường ô tô Nhật Bản, và doanh số xe và linh kiện ô tô Mỹ tại Nhật vẫn thấp.

Nhật Bản đang cân nhắc nới lỏng các quy định kiểm tra va chạm, một trong những rào cản an toàn mà Mỹ chỉ trích, đồng thời có thể mở rộng số lượng xe nhập khẩu được hưởng các ưu đãi như đơn giản hóa thủ tục và miễn kiểm định.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng các biện pháp này sẽ không giúp tăng doanh số xe nhập khẩu, do sự khác biệt về thị hiếu. Ông Takashi Imamura, Chủ tịch Viện Marubeni và chuyên gia về Mỹ nhận xét: “Rất khó để lái những chiếc xe Mỹ trên đường phố hẹp của Nhật.”

Ngoài ra, chính quyền Trump đang tìm cách mở rộng xuất khẩu nông sản, vốn bị cản trở bởi các mức thuế cao mà Mỹ cho là không công bằng. Ngoài các khách hàng lâu năm như Nhật Bản và Hàn Quốc, Mỹ cũng đang thúc ép các nước châu Á khác như Ấn Độ và Thái Lan tăng nhập nông sản Mỹ.

Nhật Bản là tâm điểm của chỉ trích khi chính quyền Trump cáo buộc nước này áp thuế nhập khẩu gạo lên đến 700%, một con số mà Tokyo bác bỏ. Chính phủ Nhật đang xem xét mở rộng nhập khẩu gạo, đậu nành và ngô, nhưng kế hoạch này thường bị các chính trị gia chỉ trích, vì nông dân là khối cử tri quan trọng trước cuộc bầu cử Thượng viện tháng 7.

Ông Keisuke Sano, Trưởng phòng tư vấn tại Viện nghiên cứu Nomura Singapore chỉ ra: “Châu Á đã phụ thuộc vào Mỹ đối với các mặt hàng nông sản như đậu nành, lúa mì và ngô. Châu Á thực tế đã mở cửa khá nhiều ở những chỗ có thể".

Bất chấp cáo buộc thuế “700%”, Nhật Bản vẫn là nước nhập khẩu gạo Mỹ lớn thứ hai trong năm 2024, còn Hàn Quốc đứng thứ tư. Hai quốc gia này chiếm 20% tổng xuất khẩu gạo Mỹ.

Nhật Bản nhập khẩu lượng thịt heo Mỹ có giá trị gấp 2,5 lần Trung Quốc trong năm 2024. Với lúa mì, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Thái Lan và Indonesia đều nằm trong top 10 điểm đến xuất khẩu, chiếm 41% tổng xuất khẩu lúa mì của Mỹ.

Thái Lan cũng đang tìm cách mở rộng nhập khẩu thịt bò, ngô và đậu nành Mỹ, nhưng bị phản đối bởi nông dân chăn nuôi và các nhóm bảo vệ môi trường. Mặc dù vậy, việc tăng nhập nông sản Mỹ sẽ mất thời gian do khác biệt văn hóa.

“Nếu Mỹ muốn bán nhiều nông sản hơn như lúa mì cho châu Á, sẽ cần thêm thời gian vì điều này đòi hỏi thay đổi văn hóa tiêu dùng gạo vốn có của khu vực,” ông Sano nói.

Một số lĩnh vực khác dự kiến cũng sẽ được đưa ra trên bàn đàm phán như đóng tàu. Hàn Quốc, nước đóng tàu lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc, đang tận dụng cơ hội trong lĩnh vực này. Với việc ông Trump mong muốn hồi sinh ngành đóng tàu nội địa Mỹ vì lý do an ninh quốc gia, Hàn Quốc xem đây là lợi thế lớn.

Tập đoàn Hyundai Heavy Industries của Hàn Quốc và nhà đóng tàu quân sự Huntington Ingalls của Mỹ đã ký biên bản ghi nhớ vào tháng 4 để tìm kiếm cơ hội hợp tác tăng sản lượng trong các dự án dân sự và quốc phòng.

Mỹ từng là cường quốc đóng tàu nhưng đã mất vị thế trước Nhật, sau đó là Hàn Quốc và Trung Quốc. Giờ đây, Mỹ muốn khuyến khích các công ty Nhật và Hàn đầu tư vào các nhà máy đóng tàu tại Mỹ.