Cần có cách tiếp cận phù hợp với tiền kỹ thuật số

Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), việc thiếu các quy định pháp lý về tài sản số đã khiến những quốc gia như Việt Nam có thể bị thiệt hại lên tới 7,8% GDP. Chia sẻ về vấn đề này, ThS Mai Hoàng Phước, Trường ĐH Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh nhận định, khi mà tiền kỹ thuật số chưa được công nhận là tài sản hợp pháp, dẫn đến nhiều hệ lụy.

Thứ nhất là thiếu cơ chế bảo vệ nhà đầu tư. Khi mà nhà đầu tư đang giao dịch trên các sàn giao dịch nước ngoài không chịu sự điều chỉnh của pháp luật Việt Nam, trong đó, có một số sàn không có địa chỉ trụ sở cụ thể (sàn Binance). Như vậy, trong trường hợp bị lừa đảo hoặc mất tài sản do tội phạm công nghệ cao thì nhà đầu tư có nguy cơ bị mất trắng tài sản của mình và các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng khó có thể bảo vệ được.

Thứ hai là bất cập trong việc chia tài sản chung. Trong các vụ ly hôn có yêu cầu chia tài sản, tranh chấp tài sản chung đã phát sinh trường hợp một bên tẩu tán tài sản để không phải chia cho bên còn lại, bằng cách chuyển tài sản sang tiền kỹ thuật số. Nguyên nhân là do đặc tính đặc tính phi vật chất, phân tán và không chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan trung ương nào, bên còn lại rất khó để chứng minh có sự tồn tại của tiền kỹ thuật số để yêu cầu tòa án chia tài sản chung.

Thứ ba là khó khăn trong thừa kế. Khi nhà đầu tư qua đời, người thừa kế không thể dễ dàng tiếp cận và quản lý tiền kỹ thuật số do thiếu cơ chế pháp lý để xác định quyền sở hữu và chuyển giao. Điều này phụ thuộc hoàn toàn vào chính sách của các sàn mà nhà đầu tư đang giao dịch. Khi các sàn này từ chối cho người thừa kế tiếp nhận tài sản thì việc khởi kiện cũng rất khó khăn do các sàn được quản lý bởi các công ty có trụ sở ở nước ngoài hoặc thậm chí không có trụ sở.

“Do đó, việc xác định tiền kỹ thuật số là tài sản và xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số tại Việt Nam là cần thiết. Điều này không chỉ giúp giải quyết các vấn đề trên mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển của thị trường tiền kỹ thuật số tại Việt Nam trong tương lai”, ThS Mai Hoàng Phước bày tỏ.

Nhấn mạnh rằng cần có cách tiếp cận phù hợp với tiền kỹ thuật số, TS Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia cho biết, có nhiều người Việt tham gia đầu tư hay sở hữu tiền kỹ thuật số bởi hy vọng kiếm lời nhanh; tâm lý đám đông theo trào lưu; sự phát triển nhanh của công nghệ số và sự tinh vi, tinh quái của những kẻ lừa đảo.

Theo chuyên gia này, nhiều vụ lừa đảo đầu tư tiền kỹ thuật số, tiền ảo đã diễn ra tại Việt Nam, với giá trị tổn thất rất lớn, như vụ lừa đảo tiền ảo đa cấp iFan làm “bốc hơi” hơn 15.000 tỷ đồng của trên 32.000 nạn nhân vào năm 2018. Một hệ lụy nữa là sự phát triển mạnh mẽ của tiền kỹ thuật số cũng gây ra tâm lý đầu cơ trong xã hội, khiến nhiều người lao vào đầu tư mà bỏ qua các ngành kinh tế truyền thống, giảm nguồn lực đầu tư xã hội, và gây hệ lụy cuộc sống gia đình, trật tự an ninh.

Do đó, Việt Nam cần sớm có nghiên cứu đầy đủ, nghiêm túc và có cách tiếp cận phù hợp với tiền kỹ thuật số do nước khác phát hành và mong muốn được giao dịch, chấp nhận tại Việt Nam; sớm xây dựng khung pháp lý cho tài sản số nói chung và tiền kỹ thuật số nói riêng, theo hướng có thử nghiệm, rồi đánh giá sơ kết, để quyết định nhân rộng hay thu hẹp; việc cấp phép và giám sát chặt chẽ các sàn giao dịch tiền kỹ thuật số (nhất là tiền ảo, tiền mã hóa) trong nước là cần thiết.

“Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, bộ, ngành để đảm bảo rằng các chính sách liên quan đến tiền kỹ thuật số được thực thi một cách đồng bộ và hiệu quả”, TS Cấn Văn Lực đề nghị.

Đồng quan điểm, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, việc quản lý tài sản số và tài sản mã hóa cần được triển khai theo lộ trình hai giai đoạn.

Theo ông Trung, giai đoạn đầu nên tập trung xây dựng khung pháp lý thử nghiệm cho tài sản mã hóa, tạo tiền đề cho giai đoạn tiếp theo là ban hành các nghị định chi tiết sau khi Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua. Việc thực thi giai đoạn hai có thể tham khảo mô hình chính sách đang được triển khai tại hai trung tâm tài chính quốc tế theo Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 và Nghị quyết số 136/2024/QH15 ngày 26/6/2024 của Quốc hội, cho phép Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 259/NQ-CP ngày 31/12/2024 của Chính phủ cũng đặt nền móng cho việc triển khai kế hoạch hành động theo Thông báo số 47-TB/TW ngày 15/11/2024 của Bộ Chính trị về phát triển trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam.

"Tôi tin rằng, với cách tiếp cận chính sách phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, Việt Nam sẽ xây dựng được một hành lang pháp lý toàn diện, linh hoạt và hiệu quả để quản lý và phát triển thị trường tài sản số một cách an toàn và bền vững," ông Trung nhấn mạnh.