Cần đảm bảo nhất quán, công bằng trong thu hồi đất

YẾN NHUNG• 21/06/2024 00:06

Góp ý Dự thảo Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, các chuyên gia cho rằng, chính sách cần có hướng dẫn thực hiện một cách nhất quán, công bằng.

>>Cân nhắc bổ sung thêm quy định về trường hợp thu hồi đất quốc phòng, an ninh

Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình khảo sát thực tế về bồi thường, hỗ trợ tại khu tái định cư Cụm công nghiệp Xi măng Trung Sơn, Hòa Bình. Ảnh: Vũ Hà

Dự thảo Nghị định Quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất gồm 3 Chương và 36 Điều quy định chi tiết một số điều, khoản của Luật Đất đai về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Khắc phục nhiều bất cập

Theo đó, sau khi được rà soát, làm rõ phạm vi điều chỉnh, Dự thảo đã bổ sung nội dung về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gồm: thông tin số định danh cá nhân; mẫu Quyết định phê duyệt Phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; đối tượng có đất ở thu hồi được bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác là người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sử dụng đất ở, đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam; giá đất tính tiền sử dụng đất khi giao đất có mục đích sử dụng khác đất ở cho đối tượng này là giá đất trong Bảng giá đất.

Đồng thời, Dự thảo cũng bổ sung quy định xử lý trong trường hợp đối tượng có đất ở thu hồi (thời hạn ổn định, lâu dài) nhưng được bồi thường bằng đất khác không phải đất ở; trường hợp do thiên tai, sạt lở, sụt lún dẫn đến tại thời điểm lập Phương án diện tích của thửa đất đã đo đạc bị thay đổi so với diện tích ghi trên Giấy chứng nhận hoặc giấy tờ quy định thì sử dụng số liệu đã đo đạc để lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; xử lý chuyển tiếp đối với trường hợp dự án đầu tư đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định quy định chính sách đặc thù về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành nhưng địa phương chưa phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư…

Bên cạnh đó, cơ quan soạn thảo đã bổ sung, chỉnh sửa quy định việc bồi thường đối với: Diện tích đất nông nghiệp đã sử dụng ổn định trước ngày 1/7/2004 (thời điểm Luật Đất đai 2003 có hiệu lực) mà người sử dụng đất là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; diện tích đất nông nghiệp do nhận chuyển quyền sử dụng đất vượt hạn mức trước ngày 1/7/2014 (thời điểm Luật Đất đai 2013 có hiệu lực)…

Với sự bổ sung, thay đổi này, nhiều ý kiến đánh giá, Dự thảo Nghị định sẽ góp phần tháo gỡ những điểm "nghẽn" trước đây chưa có cơ sở để giải quyết mặc dù người bị thu hồi đất có nhu cầu và địa phương có quỹ đất để thực hiện. Điều này góp phần đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công các công trình, dự án cũng như góp phần vào việc giải ngân vốn đầu tư công, đưa các công trình, dự án đi vào hoạt động, trong đó có các dự án trong các khu công nghiệp, khu kinh tế.

>>HoREA: Thu tiền đầu tư hạ tầng gây thiệt thòi cho người bị thu hồi đất

Những quy định cần làm rõ

Bên cạnh những nội dung được đánh giá mang tính đột phá, tháo gỡ những vướng mắc về thủ tục, trình tự thực hiện so với các quy định trước đây, Dự thảo Nghị định cũng còn một số quy định được cho là chưa rõ ràng, cần rà soát làm rõ.

Cụ thể, Dự thảo quy định: khi thu hồi trên 50% đất nông nghiệp cần hỗ trợ việc làm cho người dân thay vì hỗ trợ trực tiếp bằng tiền, tạo quỹ đất dịch vụ cho người bị thu hồi đất nông nghiệp thuê, các cơ sở sử dụng đất kinh doanh, dịch vụ bị thu hồi cần có khu đất kinh doanh dịch vụ mới để người dân tiếp tục kinh doanh.

Thực tế, người bị thu hồi đất nông nghiệp với diện tích lớn có nhu cầu được bồi thường bằng đất để tiếp tục sản xuất nông nghiệp nhằm đảm bảo kế sinh nhai, ổn định cuộc sống như trước khi bị thu hồi đất, hoặc được bồi thường theo loại đất khác, hoặc bồi thường bằng nhà ở để có thể chủ động giải quyết sinh kế của hộ gia đình nhưng chưa có quy định để thực hiện.

Trước nội dung quy định này, GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội cho biết, hầu như phần hỗ trợ chỉ bằng tiền. Chẳng hạn như thu hồi trên 30% đến 70% đất thì sẽ được tiền như thế nào, trên 70% đất thì được hỗ trợ bao nhiêu, trong bao nhiêu tháng, chúng ta cứ lấy tỷ lệ này tính ra số tháng trả cho họ như thế, hết mấy chục tháng đấy họ vẫn không có kế sinh nhai?

“Do vậy, về phần hỗ trợ đất nông nghiệp, nên có phương án hỗ trợ để tạo việc làm. Chẳng hạn như nếu thu hồi đến 50% đất nông nghiệp chúng ta có thể hỗ trợ bằng tiền bình thường, nhưng trên 50% thì chúng ta phải nghĩ đến chuyện hỗ trợ người ta có việc làm”, GS.TS Hoàng Văn Cường đề nghị.

Đồng quan điểm, PGS. TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường kiêm Trưởng khoa Pháp luật kinh tế, Đại học Luật Hà Nội cho rằng, việc thu hồi đất và bồi thường phải xuất phát trên cơ sở tự nguyện, tôn trọng và bảo vệ quyền lợi của người dân, đồng thời, phải phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương.

“Với trường hợp bị thu hồi đất nông nghiệp, thay vì được bồi thường bằng đất nông nghiệp ở xa thì người dân có thể nhận bồi thường bằng đất phi nông nghiệp tại vị trí thuận lợi. Như vậy, họ sẽ thuận lợi hơn khi chuyển đổi nghề nghiệp từ nông nghiệp sang sản xuất, thương mại, dịch vụ”, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến nhấn mạnh.