Cần làm rõ và minh bạch hóa điều kiện đầu tư kinh doanh

Kỳ họp thứ 10 của Quốc hội khóa XV đang bước vào giai đoạn thảo luận quan trọng về nhiều dự án luật có tác động trực tiếp đến môi trường kinh doanh và hoạt động của doanh nghiệp. Trong phiên thảo luận tại tổ, Dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi (Dự thảo) thu hút nhiều ý kiến khi đề xuất cắt giảm mạnh các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, hướng tới xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, hiện đại và thuận lợi hơn cho mọi thành phần kinh tế. Dự thảo lần này đề xuất cắt giảm 25 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, tức không còn yêu cầu phải xin giấy phép kinh doanh. Danh mục bao gồm các lĩnh vực như dịch vụ kế toán, xuất khẩu gạo, kinh doanh tạm nhập – tái xuất thực phẩm đông lạnh…

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết cơ quan soạn thảo đã rà soát tương đối toàn diện các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và các loại điều kiện đang áp dụng hiện nay.

“Quy định nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh để làm cơ sở rà soát, sàng lọc và phân định các ngành nghề thực sự cần thiết. Đồng thời, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, mạnh mẽ cắt giảm những ngành nghề không cần thiết, không hợp lý”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, việc cắt giảm 25 ngành nghề mới chỉ là bước khởi đầu, cắt giảm 25 ngành nghề là chưa đủ, cần tiếp tục rà soát và cắt giảm mạnh mẽ hơn nữa danh mục này, bởi đây là vấn đề người dân và doanh nghiệp đã quan tâm suốt nhiều năm qua.

Liên quan đến ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, đại biểu Sùng A Lềnh, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai cơ bản đồng tình với định hướng cắt giảm ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Song đại biểu cho rằng khung pháp lý hiện hành vẫn chưa làm rõ các hình thức thể hiện điều kiện kinh doanh từ giấy phép, chứng chỉ, vốn pháp định, tiêu chuẩn kỹ thuật đến yêu cầu về năng lực

Đặc biệt, đại biểu nhấn mạnh việc chưa có tiêu chí về rủi ro công cộng làm căn cứ duy trì hoặc bãi bỏ điều kiện. Cùng với đó, đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung khoản quy định rõ về hình thức thể hiện điều kiện đầu tư kinh doanh. Đồng thời, yêu cầu Chính phủ khi ban hành Nghị định phải kèm theo báo cáo đánh giá tác động và mức độ rủi ro công cộng, đảm bảo tính khách quan, minh bạch khi rà soát và cắt giảm ngành nghề.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Văn Quân, Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu phương án thiết kế theo hướng Nhà nước chỉ công bố điều kiện kinh doanh, điều kiện đầu tư, thay vì tiếp tục duy trì cơ chế xin – cấp phép như hiện nay. Theo hướng này, Chính phủ hoặc các bộ, ngành sẽ công bố đầy đủ các điều kiện; doanh nghiệp chỉ cần đăng ký và cam kết đáp ứng điều kiện với cơ quan có thẩm quyền, không phải chờ xét duyệt hay xin cấp giấy phép.

Đại biểu phân tích, mô hình này có nhiều ưu điểm, trước hết là xóa bỏ cơ chế xin–cho, từ đó giảm tối đa nguy cơ nhũng nhiễu; đồng thời tăng trách nhiệm tự tuân thủ của doanh nghiệp. Khi điều kiện đã được công bố công khai, doanh nghiệp sẽ tự đối chiếu xem có đáp ứng hay không; nếu đủ điều kiện thì chỉ cần đăng ký và công bố là có thể hoạt động. Việc này giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp cũng như các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động kinh doanh.

Đại biểu cũng chỉ ra bất cập trong thực tế thời gian qua, thủ tục cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh mất rất nhiều thời gian, nhưng khi đi vào hoạt động, không ít doanh nghiệp lại không tuân thủ đúng tiêu chí và tiêu chuẩn ghi trong giấy phép. Điều này cho thấy vai trò hậu kiểm còn yếu, trong khi khâu tiền kiểm lại làm rất chặt.

“Đầu vào kiểm soát rất kỹ, nhưng quá trình thực hiện vẫn lỏng lẻo, cần tăng cường năng lực hậu kiểm nếu chuyển sang cơ chế công bố điều kiện”, đại biểu nhấn mạnh.

Đồng tình với quan điểm nêu trên, đại biểu Tô Ái Vang, Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ cho rằng, việc cắt giảm điều kiện kinh doanh chỉ thực sự phát huy hiệu quả nếu năng lực quản lý Nhà nước được nâng lên. Đại biểu đề nghị cơ quan quản lý xây dựng hệ thống tiêu chuẩn rõ ràng từ đầu; tăng cường thanh tra, giám sát trong và sau khi dự án vận hành; tránh tình trạng để doanh nghiệp hoạt động không đúng với cam kết ban đầu.

Các Ban quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế cũng cần chủ động rà soát và loại bỏ các điều kiện kinh doanh không còn phù hợp. Những điều kiện cần giữ lại phải được công bố công khai, minh bạch để doanh nghiệp dễ tiếp cận. Đại biểu cũng nhấn mạnh nhu cầu xây dựng hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư, nhằm kết nối dữ liệu giữa các bộ, ngành để giảm bớt yêu cầu doanh nghiệp phải nộp lại nhiều loại giấy tờ trùng lặp.