Cần thiết sửa đổi Luật Kiểm toán nhà nước

Thực tế cho thấy, sau gần một thập kỷ thực thi, Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán nhà nước năm 2019 đã bộc lộ không ít hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu quản lý trong bối cảnh mới. Đất nước đang đứng trước những thay đổi lớn về tổ chức bộ máy, yêu cầu hội nhập quốc tế, cũng như áp lực nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công. Chính vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán nhà nước (KTNN) không chỉ mang tính tất yếu mà còn là nhiệm vụ cấp thiết nhằm bảo đảm tính đồng bộ, hiện đại của hệ thống pháp luật, nâng cao vai trò giám sát, kiểm soát quyền lực nhà nước trong quản lý tài chính, tài sản quốc gia.

Theo TS Đặng Văn Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, KTNN, thực tiễn thi hành Luật KTNN thời gian qua đã cho thấy một số bất cập. Cụ thể, Luật chưa quy định đầy đủ và đồng bộ về địa vị pháp lý, chức năng của KTNN theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; nhiệm vụ, quyền hạn của KTNN chưa tương xứng với vị trí, chức năng được giao; phạm vi, đối tượng kiểm toán và đơn vị được kiểm toán chưa đồng bộ, thống nhất; việc truy cập cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu điện tử của đơn vị gặp nhiều khó khăn do chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng… đã làm giảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động kiểm toán của KTNN.

Cùng với đó, đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với những tầm nhìn dài hạn, việc tái cơ cấu bộ máy và đổi mới mô hình tăng trưởng đòi hỏi KTNN phải có cơ sở pháp lý mạnh mẽ, phù hợp để thực thi tốt hơn chức năng giám sát. Do đó, việc sửa đổi Luật KTNN là cần thiết nhằm cụ thể hóa quy định của Hiến pháp 2013 về vị trí, vai trò của KTNN; đồng thời, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng về phát triển KTNN trong tình hình mới.

“Luật sửa đổi cần bảo đảm KTNN phát triển thành công cụ trọng yếu, hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Đặc biệt, phải bảo đảm tính độc lập của KTNN, tương xứng với vị trí là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đồng thời, Luật KTNN sửa đổi cần làm rõ hơn phạm vi, đối tượng kiểm toán bảo đảm bao quát đầy đủ nhiệm vụ của KTNN đối với việc kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công…”, TS Đặng Văn Hải nhấn mạnh.

Cũng góp ý vào việc sửa Luật KTNN, PGS,TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, tính độc lập trong hoạt động của KTNN và của Kiểm toán viên nhà nước là nguyên tắc “cứng”, không thể thay đổi. Tuy nhiên, sự độc lập đó phải đặt trong hệ quy chiếu chung của hệ thống chính trị và bộ máy nhà nước. Do đó, cần xác định rõ vị trí, vai trò của KTNN trong cơ cấu quyền lực nhà nước để có cơ sở xây dựng giải pháp nâng tầm vai trò và địa vị của KTNN.

Đáng chú ý, theo PGS,TS Nguyễn Quang Tuyến, trong trường hợp các văn bản luật khác có quy định trái với Luật KTNN thì phải bảo đảm sự thống nhất, lấy Luật KTNN làm chuẩn mực cao nhất trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, việc sửa đổi Luật cũng cần bổ sung các giải pháp bảo để đảm bảo thực hiện đúng quy định; cũng như tính khả thi trong thực tiễn.

Thực tế hiện nay, nhiều đạo luật quan trọng đã và đang được sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý mới, xuất phát từ thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và quá trình hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc sửa đổi Luật KTNN không thể tiến hành đơn lẻ, tách rời, mà phải đặt trong tổng thể chung của hệ thống pháp luật. Điều này đòi hỏi quá trình nghiên cứu, xây dựng Luật sửa đổi phải được tiến hành một cách kỹ lưỡng, khoa học, bảo đảm sự tương thích, thống nhất với các luật có liên quan, như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công…