ChatGPT và tác động đến thị trường lao động Việt Nam

>> Chuyên gia giáo dục nói gì về “cơn sốt” ChatGPT?

ChatGPT- một chương trình chatbot sử dụng trí tuệ nhân tạo - đang gây sốt trên toàn thế giới với khả năng giao tiếp tự nhiên và kiến thức khổng lồ. Không chỉ làm nội dung, công cụ này còn có thể làm thơ, viết nhạc, chỉnh sửa ảnh và nhiều công việc khác vượt ra khỏi sự tưởng tượng của nhiều người. Điều này đặt ra câu hỏi liệu ChatGPT sẽ tác động ra sao lên thị trường lao động Việt Nam?

Những người bị ảnh hưởng đầu tiên

Lao động văn phòng có tay nghề thấp sẽ đối mặt nguy cơ mất việc lớn nhất một khi ChatGPT hay các ứng dụng tương tự được ứng dụng rộng rãi. Diễn đàn Kinh tế Thế giới từng dự báo 85 triệu việc làm có thể bị thay thế bởi máy móc vào năm 2025. Theo đó, những công việc mang tính cơ bản trong nhiều lĩnh vực khối nội dung như marketing, biên tập, designer, thậm chí viết lệnh cũng có thể bị ChatGPT thay thế trong một thời gian ngắn.

Trao đổi với Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Nguyễn Trung Đức - Giám đốc phát triển kinh doanh toàn cầu - Trường đào tạo công nghệ MindX, thừa nhận những lợi ích của công cụ mới này. ChatGPT đã cải thiện hiệu suất làm việc gấp nhiều lần, với các công việc đơn giản như lên kế hoạch, làm slide ảnh, lên nội dung.

Trong khi đó, các công cụ này có thể giúp giảm thiểu chi phí một cách đáng kể. Lấy ví dụ, một công cụ AI tốn chi phí khoảng 40 USD/tháng (gần 1 triệu đồng), trong khi một thực tập sinh sẽ cần mức trợ cấp 3 triệu đồng/tháng. Chi phí thấp, dễ quản lý, năng suất cao là những thế mạnh mà chủ doanh nghiệp không thể bỏ qua nếu ChatGPT được thương mại hóa tại Việt Nam. Điều này dẫn đến nguy cơ một số lượng không nhỏ các sinh viên mới ra trường sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong tìm công việc ban đầu.

“Trong làn sóng chuyển dịch lao động, các công nghệ mới thường sẽ thay thế các sản phẩm cấp thấp đầu tiên. Ở đây là những người lao động hàm lượng chất xám thấp, làm các công việc lặp đi lặp lại. Do đó, hiện tại những ai không chịu học hỏi cái mới hoặc thay đổi sẽ là nhóm đầu tiên bị thay thế”, vị chuyên gia cho biết.

Sự thay thế này có thể diễn ra dần dần chứ không thể một sớm một chiều, theo ông Nguyễn Thạc Thắng, CEO công ty tư vấn tuyển dụng nhân sự cấp cao ACG, cựu giám đốc PersolKelly Việt Nam. Theo đó, các công ty sẽ vẫn duy trì một số lượng nhân viên nhất định, kết hợp với ChatGPT để tận dụng ưu thế của cả con người và máy móc. Sức mạnh tính toán của ChatGPT sẽ vẫn cần sự định hướng và gợi ý nội dung của con người phục vụ công việc một cách tốt nhất. Điều này sẽ dẫn đến một thực tế: những ai có khả năng hợp tác với AI tốt nhất sẽ giữ lại được công việc.

“Người lao động nào có khả năng sử dụng công nghệ mới sẽ có cơ hội. Thậm chí các bạn trẻ còn có nhiều cơ hội hơn, bởi họ có khả năng xoay chuyển tốt hơn những người cũ – vốn đã làm công việc đó rất lâu và có sức ỳ về mặt tiếp nhận công nghệ”, ông Thắng phân tích.

Nhưng dù có tiềm năng khổng lồ, ChatGPT vẫn chưa thể tạo ra mối đe dọa cho thị trường lao động Việt Nam trong tương lai gần, ít nhất là 2 năm nữa, theo các chuyên gia.

Thứ nhất, tầm hiểu biết của ChatGPT không phải là vô tận. Những nhận thức đúng/sai của chatbot này phụ thuộc vào nguồn dữ liệu đầu vào có thể khiến nó đưa ra những thông tin sai lệch. Điều này đã được chính công ty mẹ OpenAI thừa nhận. Trên thực tế, khi được phóng viên hỏi: “Chí Phèo là ai?”, ChatGPT trả lời rằng: “Chí Phèo là nhân vật trong truyện cổ tích Việt Nam cổ điển ‘Chí Phèo Tái Xuất’". Đây là một đáp án hoàn toàn hư cấu mà chatbot này tự nghĩ ra.

>> ChatGPT có thể “xâm chiếm” ngành tài chính?

Thứ hai, công nghệ AI này chưa hẳn là một đột phá do nó thiếu khả năng tư duy phản biện như con người. Công cụ này hiện giống một phần mềm tổng hợp và sắp xếp thông tin trên khối dữ liệu mở một cách nhanh chóng, hơn là một bộ não có tư duy như con người. Thậm chí, quá tin tưởng vào câu trả lời của ChatGPT sẽ làm sai lệch đi tính khách quan của người sử dụng.

Ông Đức chỉ ra: “Nếu sử dụng tìm kiếm trên Google, nó sẽ đưa ra cho chúng ta nhiều lựa chọn khác nhau, cung cấp cái nhìn đa chiều về một vấn đề. Trong khi đó, ChatGPT sẽ trả lời thẳng theo hiểu biết của nó. Nếu nó sai, bạn sẽ nhận được thông tin sai mà đôi khi bạn không biết”.

Lao động Việt Nam cần làm gì để đón đầu làn sóng mới

Dù không phải là kẻ đi đầu, nhưng ChatGPT là một cú hích lớn làm thay đổi nhận thức của nhân loại về khả năng của AI trong tương lai. Sự xuất hiện của AI vào thị trường lao động là xu hướng không thể tránh khỏi. Điều quan trọng là sự chuẩn bị của người lao động Việt Nam trước cơn sóng công nghệ mới này.

Trước hết, đó là sự chủ động học hỏi cách sử dụng và khai thác các ứng dụng AI như ChatGPT trong công việc. Cũng giống như sự xuất hiện của Internet, smartphone, mạng xã hội, những ai bắt nhịp nhanh nhất với sự thay đổi của công nghệ sẽ nắm bắt được cơ hội. Tính thích nghi với hoàn cảnh chính là một trong những yếu tố quan trọng nhất để có việc làm trong tương lai, theo nghiên cứu của tập đoàn McKinsey&Company (Mỹ).

Ngoài ra, sự bùng nổ của ChatGPT và các AI khác sẽ mở ra nhu cầu nhân sự cho những ngành nghề mới. Đó là các công việc liên quan đến vận hành AI, bao gồm kĩ sư, lập trình viên dạy AI, hướng dẫn viên AI (prompt engineering), như các chuyên gia chia sẻ.

Cùng với đó, ngành giáo dục Việt Nam cần thay đổi để nhanh chóng ứng dụng công nghệ, cũng như chuẩn bị kỹ năng mới cho sinh viên. Các chuyên gia nhấn mạnh đến một số vấn đề, bao gồm tính cập nhật của các giáo trình, hay khả năng ứng dụng công nghệ AI vào cải thiện hiệu quả dạy và học.

Nguyễn Mai Ly, chuyên gia tư vấn nhân sự của ACG, đồng sáng lập trang tuyển dụng Ybox.vn, ví von “nên vẽ đúng đường cho hươu chạy nhanh và xa hơn” trong giáo dục để hỗ trợ các bạn trẻ.

“Các nội dung về AI nên được cập nhật thường xuyên hơn vào chương trình dạy học để các bạn trẻ nắm bắt được cách sử dụng và khai thác AI. Song song với đó, cần dạy cho sinh viên kỹ năng tư duy phản biện, nền tảng kiến thức để có thể phân biệt đúng sai với các câu trả lời của AI”, chuyên gia này cho biết.