“Chìa khóa” nâng tầm doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam

Ông Trần Văn Minh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội:

Đồng bằng sông Hồng không chỉ là vùng kinh tế trọng điểm của miền Bắc mà còn là động lực tăng trưởng then chốt của cả nước. Nhưng, đằng sau những con số ấn tượng về tăng trưởng GRDP, thu ngân sách và xuất khẩu, vẫn tồn tại một khoảng cách đáng suy ngẫm giữa các địa phương trong vùng. Tại sao có nơi tăng trưởng hai con số, trong khi nhiều địa phương khác vẫn loay hoay ở mức một con số? Câu trả lời, theo tôi, nằm ở sự thiếu hụt một chiến lược liên kết vùng và chuỗi giá trị bài bản – yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) nâng cao năng lực cạnh tranh.

Là người trực tiếp đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp trẻ Hà Nội, tôi nhận thấy tiềm năng của vùng là rất lớn. Hạ tầng giao thông được đầu tư bài bản với hệ thống cảng biển, sân bay quốc tế, đường cao tốc và mạng lưới khu công nghiệp dày đặc. Thế nhưng, sự phát triển lại thiếu tính đồng bộ. Các địa phương dường như đang chạy đua phát triển công nghiệp theo hướng “trăm hoa đua nở” mà chưa chú trọng đến chuyên môn hóa và liên kết nội vùng. Hệ quả là sự cạnh tranh thiếu lành mạnh, lãng phí tài nguyên và quan trọng hơn là các SME khó tìm được chỗ đứng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một thực trạng đáng báo động là tỷ lệ nội địa hóa của các doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng FDI còn rất thấp, chỉ khoảng 15,7%. Điều này không hoàn toàn do năng lực của doanh nghiệp nội địa. Nhiều doanh nghiệp Việt đã có thể sản xuất linh kiện cơ khí chính xác, xây dựng phòng lab cho tập đoàn công nghệ, hay lắp ráp cụm linh kiện điện tử phức tạp. Vấn đề nằm ở chỗ họ thiếu một cơ chế ràng buộc trách nhiệm từ phía doanh nghiệp FDI và sự hỗ trợ đủ mạnh từ chính sách.

Để tháo gỡ những điểm nghẽn này, chúng ta cần những giải pháp đồng bộ và quyết liệt. Trước hết, cần thiết lập cơ chế phân vùng chức năng ràng buộc. Mỗi tỉnh thành phải xác định rõ ngành chủ lực dựa trên lợi thế sẵn có, tránh tình trạng dàn trải và chồng chéo. Chẳng hạn, Bắc Ninh và Hải Phòng có thể tập trung vào điện tử – vi mạch; Hưng Yên, Quảng Ninh phát triển cơ khí chính xác và logistics. Điều này sẽ tạo ra sự bổ trợ lẫn nhau thay vì cạnh tranh nội bộ.

Thứ hai, việc đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng giao thông liên vùng là yếu tố sống còn. Những dự án như đường sắt kết nối cảng biển – sân bay, đường vành đai 4, 5, hay tuyến đường ven biển cần được ưu tiên hoàn thành sớm. Chỉ khi hạ tầng kết nối thông suốt, chuỗi cung ứng mới vận hành hiệu quả và giảm chi phí logistics cho doanh nghiệp.

Thứ ba, và cũng là then chốt nhất, là nâng cao tỷ lệ nội địa hóa thông qua các chính sách cứng rắn và hỗ trợ thiết thực. Chúng ta cần sử dụng công cụ thuế để yêu cầu doanh nghiệp FDI đạt tối thiểu 30% nội địa hóa sau 5 năm hoạt động nếu muốn được gia hạn ưu đãi. Đồng thời, áp dụng thuế xuất khẩu với sản phẩm có tỷ lệ nội địa hóa thấp. Về phía doanh nghiệp nội, cần có chính sách tín dụng ưu đãi, bảo lãnh vay vốn để họ mạnh dạn đầu tư máy móc, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Bên cạnh đó, việc xây dựng nền tảng số kết nối chuỗi cung ứng là xu thế tất yếu. Một nền tảng mở, minh bạch, tích hợp AI sẽ giúp doanh nghiệp FDI dễ dàng tìm kiếm đối tác nội địa đủ năng lực, đồng thời giúp SME tiếp cận các đơn hàng lớn mà trước đây họ khó với tới.

Từ góc độ thực tiễn, tại Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội, chúng tôi đã và đang triển khai mô hình liên kết theo ngành và theo địa bàn. Hai liên minh tiêu biểu là Liên minh Tổng thầu Xây dựng HanoiBA và Liên minh Cung ứng FDI HanoiBA. Các liên minh này không chỉ giúp hội viên chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao năng lực mà còn tạo sức mạnh tập thể để cùng tiếp cận các dự án lớn, các nhà thầu FDI uy tín. Chúng tôi cũng tích cực kết nối với các địa phương trong và ngoài vùng như Bắc Ninh, Quảng Ninh để tìm kiếm cơ hội hợp tác bổ trợ.

Câu chuyện thành công của Hải Phòng, một trong những địa phương dẫn đầu về tăng trưởng, là minh chứng rõ nét cho thấy khi hạ tầng được đầu tư bài bản và chính sách thu hút FDI được triển khai hiệu quả, doanh nghiệp sẽ có môi trường phát triển thuận lợi. Nhưng để phát triển bền vững, chúng ta cần nhiều hơn thế, một chiến lược liên kết vùng mạnh mẽ, sự chuyên môn hóa sâu và cam kết chính trị từ các cấp lãnh đạo.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ không thiếu tiềm năng, chỉ thiếu cơ hội và sự kết nối. Khi các “mắt xích” trong chuỗi giá trị được liên kết chặt chẽ, khi các địa phương biết phát huy thế mạnh riêng và bổ trợ cho nhau, đồng bằng sông Hồng sẽ không chỉ là trung tâm kinh tế mà còn là hình mẫu phát triển bền vững của cả nước. Và khi đó, câu hỏi về khoảng cách tăng trưởng giữa các địa phương sẽ tự tìm được lời giải.