Chứng khoán tăng vốn, đẩy mạnh cho vay ký quỹ gắn với quản trị rủi ro

Chứng khoán, cùng bất động sản, là 2 lĩnh vực có sự lo ngại về khả năng hút vốn quá mạnh trong giai đoạn tăng trưởng tín dụng chảy mạnh 10 tháng đầu năm 2025.

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước tính đến tháng 7, lĩnh vực chứng khoán, mặc dù có tốc độ tăng nhưng tỷ trọng chỉ chiếm 1,5% tổng dư nợ, không gây rủi ro hệ thống. Đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước khẳng định vẫn luôn theo dõi sát các chỉ số an toàn.

Tỷ trọng trên chưa gộp tính giai đoạn tín dụng vẫn duy trì tăng mạnh từ tháng 8 đến tháng 10. Trong đó, 2 tháng 8 và tháng 9 thị trường chứng khoán liên tiếp có các kỷ lục tăng trưởng về điểm số, thanh khoản, lẫn mở rộng dư nợ cho vay ký quỹ (margin) từ phía các công ty chứng khoán.

Theo nhận định của VIS Rating, ngành chứng khoán Việt Nam đang trên đà tăng trưởng bền vững nhờ đẩy mạnh tăng vốn mới, hiệu quả sinh lời vững chắc và và niềm tin ngày càng gia tăng trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng lên “Thị trường mới nổi thứ cấp” theo phân loại của FTSE Russell.

Trước đó, chuẩn bị cho những thay đổi, các công ty chứng khoán đã tích cực tăng vốn mới, trong đó một số công ty gần như đã tăng gấp đôi vốn chủ sở hữu nhằm xây dựng nền tảng hoạt động linh hoạt và bền vững hơn.

Tổng kế hoạch tăng vốn mới đã được công bố trong năm 2025 đạt 97 nghìn tỷ đồng, gấp 3 lần vốn tăng thực tế trong năm 2024, được cho sẽ hỗ trợ mở rộng hoạt động kinh doanh và giúp ổn định tỷ lệ đòn bẩy.

Một số đợt triển khai tăng vốn đầy ấn tượng có thể kể đến, trước hết thuộc về nhóm "tân binh" của sàn HoSE: TCBS (TCX) hoàn thành đợt IPO, đồng thời tăng vốn điều lệ từ 20.801,5 tỷ đồng lên mức 23.133,08 tỷ đồng trong tháng 9.

Cuối tháng 10, VPBankS đã hoàn thành IPO, huy động gần 13.000 tỷ đồng và nâng vốn điều lệ lên khoảng 18.750 tỷ đồng, giúp công ty vươn lên top 2 về vốn chủ sở hữu ngành chứng khoán.

VPS cũng đã có đợt tăng vốn ngoạn mục trước khi IPO theo phương thức dựng sổ, đã nộp hồ sơ báo cáo kết quả IPO lên Ủy ban Chứng khoán Nhà nước theo công bố ngày 19/11/2025. Theo đó, đợt IPO giúp Công ty này tăng vốn từ 12.800 tỷ đồng lên khoảng 14.823 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đạt khoảng 26.000 tỷ đồng.

Các đợt tăng vốn của nhóm CTCK trên đều đặt ra một trong những mục tiêu huy động nhằm hỗ trợ hoạt động cho vay ký quỹ.

Ở một số CTCK khác, SSI hoàn tất chào bán riêng lẻ hơn 104 triệu cổ phiếu cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, tăng vốn điều lệ lên 20.779 tỷ đồng vào tháng 8/2025. "Ông lớn" kỳ cựu của ngành vẫn đang nhắm mục tiêu tăng vốn lên đạt 25.000 tỷ đồng.

Vietcap (VCI) mới đây cũng đã triển khai phương án chào bán 127,5 triệu cổ phiếu riêng lẻ với giá chào bán là 31.000 đồng/cp, đồng thời công bố danh sách 69 nhà đầu tư sẽ tham gia đợt chào bán cổ phiếu lần này. Sau đợt phát hành, công ty sẽ tăng vốn lên trên 8.501 tỷ đồng.

Một số công ty chứng khoán nhỏ (ví dụ: VIX, DSE, HDBS) cũng đã công bố kế hoạch tăng vốn, trong đó một số gần như tăng gấp đôi vốn chủ sở hữu.

Theo dữ liệu VIS Rating, đến cuối tháng 9/2025, tỷ lệ tài sản rủi ro cao của toàn ngành đã giảm xuống còn 17%, từ mức 19% ở quý II, nhờ danh mục đầu tư trái phiếu ổn định, trong khi các công ty đẩy mạnh hoạt động cho vay ký quỹ. Ví dụ là nhóm CTCK VPBankS, VPS, VCBS, VIX..., khi thị trường chứng khoán sôi động.

Hoạt động giao dịch mạnh mẽ từ nhà đầu tư cá nhân đã giúp kiểm soát rủi ro cho vay ký quỹ, nhờ giảm mức độ tập trung cho vay khách hàng lớn.

Nghiệp vụ cho vay ký quỹ tiếp tục là "từ khóa" xuyên suốt đánh giá hoạt động của các các CTCK. Nhóm phân tích của ông Nguyễn Đức Huy - CFA, chuyên gia phân tích VIS Rating cho hay, các công ty chứng khoán lớn và có liên kết với ngân thương mại sẽ dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận từ cho vay ký quỹ và đầu tư cổ phiếu. Có thể kể tên 2 công ty dẫn dắt như VPBankS và TCBS là ví dụ.

Hiệu suất ngành cũng được cải thiện. ROAA toàn ngành tăng 90 điểm cơ bản so với quý trước lên 5,7% cuối tháng 9/ 2025 chủ yếu đến từ thu nhập cho vay ký quỹ và đầu tư cổ phiếu trong bối cải tâm lý nhà đầu tư cải thiện với cấp độ mới của thị trường. Các công ty có danh mục đầu tư cổ phiếu lớn (ví dụ: VIX, SHS (Xếp hạng A, Triển vọng Ổn định), VCI) ghi nhận mức tăng ROAA mạnh nhất, bình quân tăng 2,6 điểm phần trăm so với quý trước, lên 11,6% trong quý III/2025, nhờ định giá TTCK cải thiện.

Nhờ nền tảng vốn vững chắc, các công ty lớn — bao gồm cả nhóm liên kết ngân hàng (ví dụ: VPBankS, TCX, VPS, MBS (A+ Ổn định), SSI) — đã đẩy mạnh cho vay ký quỹ nhanh hơn so với các công ty cùng ngành và ghi nhận thu nhập cao hơn từ mảng này. Theo đó, tính đến 9 tháng đầu năm 2025, 9 trong số 30 công ty trong phạm vi phân tích — chủ yếu là các công ty nêu trên — đã hoàn thành hoặc gần hoàn thành kế hoạch lợi nhuận cả năm.

"Dù hoạt động giao dịch cổ phiếu có dấu hiệu chững lại trong quý IV/2025, chúng tôi kỳ vọng ROAA toàn ngành trong cả năm 2025 sẽ tăng 80 điểm cơ bản so với cùng kỳ, đạt mức 5,5%. Tuy nhiên, tăng trưởng lợi nhuận sẽ bị hạn chế đối với các công ty chưa có kế hoạch tăng vốn mới (ví dụ: MASVN, KIS), do dư nợ cho vay ký quỹ của các công ty này đã tiệm cận mức trần 200% vốn chủ sở hữu theo quy định", nhóm phân tích bình luận.

Hoạt động tăng vốn cũng giúp giảm dần tỷ lệ đòn bẩy và hỗ trợ tăng trưởng bền vững. Với tỷ lệ đòn bẩy tăng nhẹ lên 2,7 lần trong tháng 9/2025 do các công ty tăng vay ngắn hạn để hỗ trợ cho vay ký quỹ và đầu tư cổ phiếu (ví dụ: MBS, HCM, VCBS, VPBankS, VPS).

Bên cạnh đó, quy định về tính toán tỷ lệ an toàn tài chính sửa đổi đã tăng hệ số rủi ro đối với khoản đầu tư trái phiếu của doanh nghiệp lên thêm 10%, tùy theo kết quả xếp hạng tín nhiệm. VIS Rating đánh giá tác động đến các công ty tập trung vào trái phiếu như TPS (BBB, Ổn định) sẽ ở mức hạn chế, nhờ vốn tăng mới sẽ giúp tăng bộ đệm hấp thụ rủi ro.

Thanh khoản toàn ngành vẫn ổn định nhờ tăng vốn mới và sử dụng nguồn vốn dài hạn. Tỷ lệ dòng tiền vào / dòng tiền ra giảm xuống 95% trong tháng 9/2025 từ 100% trong tháng 8/2025 phản ánh việc tăng vay ngắn hạn để mở rộng hoạt động kinh doanh.

Các chuyên gia đánh giá rủi ro thanh khoản sẽ tiếp tục được kiểm soát nhờ tăng vốn mới và bộ đệm tài sản thanh khoản vững chắc (ví dụ: MBS, HCM), khả năng tiếp cận hiệu quả với nguồn vốn tín dụng ngân hàng (ví dụ: VCBS) và tăng huy động nguồn vốn dài hạn (ví dụ: ACBS, SHS). Cùng với đó, kỳ vọng rủi ro tài sản toàn ngành sẽ duy trì ổn định trong quý IV/2025, nhờ tăng trưởng mạnh mẽ của cho vay ký quỹ, thị trường chứng khoán sôi động, tỷ lệ tài sản đảm bảo ở mức cao và tỷ lệ chậm trả trái phiếu giảm dần.

Một điểm đáng lưu ý là trên thực tế, thị trường chứng khoán tháng 10 và hơn nửa đầu tháng 11 không sôi động như kỳ vọng. Áp lực margin dẫn tới bán tháo ở mức cao song tình trạng tâm lý FOMO - sợ nhỡ cơ hội của nhiều nhà đầu tư cũng khiến thị trường giằng co và đi ngang dưới 1.700 điểm. Dư nợ margin lớn khiến thị trường dễ rơi vào "nóng, lạnh thất thường" đang đòi hỏi các CTCK, đặc biệt nhóm liên kết ngân hàng và trong hệ sinh thái tài chính ngân hàng, cần tăng cường stress test rủi ro thị trường tác động lên tài sản ngân hàng.

Hiện, cơ quan quản lý thị trường vẫn tiếp tục đẩy mạnh quy định về quản trị rủi ro của CTCK để giảm phụ thuộc vào nguồn vốn ngân hàng; đi cùng các cơ chế giám sát chặt chẽ. Một loạt các CTCK đã bị xử phạt vì vi phạm hành chính vừa qua, như ACBS, LPBankS... gần nhất là Chứng khoán Thủ Đô (quyết định xử phạt ban hành ngày 20/11), cho thấy sự cần thiết của giám sát, siết chặt quản trị rủi ro để tránh lợi nhuận tập trung vào tăng trưởng – rủi ro dồn hết về hệ thống.