Chuyển hướng thị trường: giải pháp bứt phá cho thủy sản Việt Nam

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 6 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 5,11 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024. Xuất khẩu tôm ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng với gần 2,14 tỷ USD (tăng 30,4%), trong khi cá tra mang về khoảng 925 triệu USD (tăng 8%).

Dự báo về những khó khăn trong thời gian tới, ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho hay, thuế, rào cản thương mại tiếp tục ảnh hưởng đến sản xuất thủy sản làm giá thành sản xuất cao, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh. Biến đổi khí hậu, thời tiết diễn biến bất thường, với khả năng xuất hiện nhiều cơn bão có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động nuôi trồng, khai thác thủy sản.

Bên cạnh đó, Ủy ban châu Âu (EC) vẫn giữ cảnh báo “thẻ vàng”, các quốc gia nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về nguồn gốc và tính hợp pháp của sản phẩm không chỉ ảnh hưởng đến uy tín quốc tế mà còn đe dọa khả năng tiếp cận, duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Việc chưa kiểm soát hiệu quả tình trạng khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) để gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của EC không chỉ ảnh hưởng đến uy tín quốc tế mà còn đe dọa trực tiếp đến khả năng tiếp cận, duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Trong khi đó, các quốc gia nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về nguồn gốc và tính hợp pháp của sản phẩm thủy sản.

Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định, mục tiêu xuất khẩu thủy sản 10 tỷ USD trong năm nay là thách thức lớn khi thị trường Hoa Kỳ vẫn còn nhiều khó khăn. Trong 6 tháng cuối năm, cần có các giải pháp cụ thể để có thể hoàn thành các mục tiêu đề ra.

Đại diện VASEP cũng dự báo trong tháng 7, xuất khẩu tôm Việt Nam sẽ chững lại so với tháng 5, tháng 6 do các đơn hàng “tránh thuế” đã được đẩy đi sớm. Việc Mỹ tạm hoãn áp thuế đến 1/8 giúp một số doanh nghiệp tranh thủ xuất thêm hàng trong nửa đầu tháng, nhưng tâm lý dè dặt vẫn bao trùm thị trường.

Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký VASEP nhận định, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Chính phủ đã đàm phán và ký kết đang phát huy hiệu quả rõ rệt, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho ngành tuy nhiên ngành thủy sản vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức.

Do đó, từ nay tới cuối năm cần có các giải pháp cụ thể, mang tính đột phá để hoàn thành mục tiêu. Trong đó, hướng đi quan trọng là thúc đẩy mở cửa lại thị trường Trung Quốc cho sản phẩm tôm hùm bông và nếu thành công sẽ tạo ra động lực tăng trưởng mới. Thị trường Brazil cũng mở ra cơ hội mới khi chính thức nới quy định hóa lý đối với cá tra và cho phép nhập khẩu cá rô phi Việt Nam.

Ông Nguyễn Hoài Nam cũng cho rằng, trong các kỳ rà soát FTA sắp tới, VASEP kỳ vọng sẽ có thêm các ưu đãi mới, nhất là đối với những mặt hàng chủ lực như tôm và cá ngừ vốn gắn liền với sinh kế của nông dân và ngư dân Việt Nam. Cụ thể, Hiệp hội đề xuất mở thêm hạn ngạch tôm trong FTA với Hàn Quốc và mở rộng hạn ngạch cá ngừ trong FTA với Liên minh châu Âu (EU). Đại diện VASEP khuyến nghị doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu như đa dạng hóa thị trường và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định như EVFTA, CPTPP...