Đẩy mạnh chuyển đổi số trong đấu tranh gian lận thương mại và hàng giả

Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh Quảng Ninh đã tiên phong ứng dụng chuyển đổi số (CĐS) để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, kiểm soát và đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đây là bước đi chiến lược nhằm hiện đại hóa lực lượng, đáp ứng yêu cầu quản lý trong tình hình mới.

Từ nhiều giải pháp

Một trong những điểm nhấn là việc số hóa toàn bộ hồ sơ nghiệp vụ, từ tiếp nhận thông tin, xử lý tin báo đến lưu trữ kết quả. Hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung giúp các Đội QLTT dễ dàng tra cứu, nắm bắt thông tin về các đối tượng vi phạm, các vụ việc đã xử lý, từ đó xây dựng kế hoạch kiểm tra hiệu quả hơn. Việc ứng dụng các phần mềm chuyên dụng trong công tác quản lý còn cho phép phân tích dữ liệu lớn (big data) để nhận diện các điểm nóng, các loại hình vi phạm phổ biến. Thay vì kiểm tra tràn lan, các đội QLTT có thể tập trung vào những lĩnh vực, đối tượng có nguy cơ cao, tiết kiệm thời gian và nguồn lực.

Bên cạnh đó, Chi cục QLTT Quảng Ninh cũng đẩy mạnh việc sử dụng các thiết bị công nghệ cao như máy quét mã vạch, máy đọc mã QR để truy xuất nguồn gốc sản phẩm ngay tại hiện trường. Điều này giúp phát hiện hàng giả, hàng nhái một cách nhanh chóng và chính xác. Các cán bộ, công chức QLTT cũng được trang bị các phần mềm kết nối trực tuyến, cho phép trao đổi thông tin, hình ảnh về các vụ việc một cách kịp thời, giúp lãnh đạo chỉ đạo sát sao, đưa ra quyết định chính xác.

Theo QLTT Quảng Ninh, là tỉnh có địa hình đa dạng, lực lượng QLTT hoạt động phân tán, trải dài từ Đông Triều đến Móng Cái với các huyện miền núi như Bình Liêu, Ba Chẽ và các huyện đảo xa như Cô Tô, Vân Đồn. Trong điều kiện đó, CĐS đã trở thành giải pháp then chốt, giúp khắc phục khó khăn về địa lý, đảm bảo công tác chỉ đạo, điều hành thông suốt, kịp thời và đồng bộ.

Theo đó, một trong những giải pháp đột phá là việc Chi cục QLTT tỉnh đã nghiên cứu và triển khai mô hình họp, chỉ đạo điều hành trực tuyến thông qua nền tảng công nghệ, trên cơ sở sử dụng trang thiết bị, nhân lực, kỹ thuật sẵn có của đơn vị. Hệ thống này kết nối điểm cầu trung tâm tới 8 điểm cầu tại các Đội QLTT và kết nối tới các tổ công tác tại hải đảo, vùng sâu, vùng xa. Giải pháp này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn phát huy tối đa tính linh hoạt trong điều hành từ xa, đặc biệt tại các địa bàn khó khăn.

Đặc biệt, để thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao, Chi cục QLTT tỉnh cũng đã sớm triển khai ứng dụng phần mềm quản lý nghiệp vụ tập trung (INS). Đây là phần mềm được tích hợp đầy đủ các chức năng từ khâu đề xuất kiểm tra, ban hành Quyết định kiểm tra, lập Biên bản vi phạm hành chính, ban hành Quyết định xử phạt đến theo dõi và tổ chức thi hành Quyết định xử phạt.

Thông qua phần mềm đã giúp lực lượng QLTT cập nhật và xử lý hồ sơ nghiệp vụ đồng bộ với các đơn vị khác, hạn chế việc di chuyển, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tạo điều kiện để lãnh đạo theo dõi, giám sát trực tuyến mọi hoạt động chuyên môn. Từ khi chính thức triển khai (năm 2022) đến nay, đã có 5.398 hồ sơ nghiệp vụ được thiết lập hoàn toàn trên hệ thống phần mền này với tỉ lệ số hoá đạt 100%.

Chi cục QLTT tỉnh cũng đã chủ động đưa vào sử dụng các hệ thống phần mềm như: Phần mềm quản lý văn bản, điều hành công việc (Eoffice). Qua đó, đã giúp mọi văn bản chỉ đạo, giao nhiệm vụ và báo cáo được xử lý nhanh gọn qua môi trường số, đặc biệt hữu ích với các Đội QLTT ở địa bàn vùng sâu, vùng xa. Chi cục cũng sớm triển khai phần mềm quản lý hồ sơ cán bộ, công chức (HR).

Thông qua các hoạt động trên đã tạo ra những bước chuyển mình mạnh mẽ, hiệu quả trong thực hiện các nhiệm vụ được giao. Trong năm 2024, lực lượng QLTT tỉnh đã xử lý 130 vụ (tăng 622% so với cùng kỳ)/144 hành vi, phạt tiền 1,62 tỷ đồng (tăng 984% so với cùng kỳ), thu hồi cho ngân sách nhà nước 12,75 tỷ đồng từ số tiền thu lợi bất hợp pháp, trị giá hàng hoá vi phạm 2,3 tỷ đồng.

Quý I/2025 đơn vị đã kiểm tra, phát hiện và xử phạt vi phạm hành chính đối với 25 trường hợp công khai quảng cáo, bày bán hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng hóa nhập lậu, hàng giả và các hành vi gian lận thương mại khác trên môi trường internet.

...đến nâng cao chất lượng cán bộ

Ông Nguyễn Đình Hưng – Chi cục trưởng Chi cục QLTT tỉnh, cho biết: Hiện, đội ngũ cán bộ của đơn vị hầu hết được đào tạo bài bản, cơ bản đáp ứng tốt nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, những năm gần đây, hoạt động kinh doanh trên môi trường TMĐT ngày càng phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh những mặt tích cực, hoạt động thương mại trên môi trường mạng cũng tạo ra nhiều khó khăn cho công tác quản lý thị trường.

Đặc biệt, hiện nay, tình trạng kinh doanh, buôn bán hàng cấm, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, không rõ nguồn gốc xuất xứ trên các website, trang mạng xã hội (Facebook, Tiktok, Zalo...) đã và đang gây ảnh hưởng lớn đến môi trường kinh doanh, cũng như quyền lợi của người tiêu dùng.

Tuy nhiên, quá trình kiểm soát, xử lý các hành vi vi phạm trên môi trường mạng của lực lượng đơn vị gặp rất nhiều khó khăn bởi trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ về lĩnh vực TMĐT còn hạn chế. Trong khi đó, do tính đặc thù như địa điểm mua bán không xác định được, người bán hàng, kho hàng, thời điểm giao kết hợp đồng rất khó để xác định và chứng cứ rất dễ thay đổi.

Hơn nữa việc thanh toán qua trung gian càng khiến quá trình truy vết gặp khó. Điều này cũng đã và đang tạo ra thách thức cho các lực lượng chức năng trong công tác kiểm tra, kiểm soát chất lượng hàng hóa… Đặc biệt, hoạt động TMĐT hiện nay không chỉ bó hẹp trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam, mà còn phát triển xuyên biên giới. Chính vì vậy, công tác đấu tranh phòng chống hàng giả trên sàn TMĐT luôn gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Hưng, đến nay, 100% hồ sơ cán bộ được quản lý tập trung, cập nhật thường xuyên về trình độ, năng lực, vị trí công tác, thi đua, khen thưởng, kỷ luật, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ ngày càng chính quy, chuyên nghiệp...

Xác định rõ những khó khăn trong công tác phòng, chống vi phạm trong TMĐT, đơn vị đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn trong phòng chống và xử lý vi phạm, nhất là vi phạm trên môi trường mạng cho đội ngũ cán bộ của đơn vị.

Đối tượng tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng là những kiểm soát viên trẻ, lực lượng nòng cốt trong triển khai thực hiện nhiệm vụ liên quan tới lĩnh vực TMĐT của QLTT tỉnh được truyền đạt, hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm thực tế xử lý những vụ việc vi phạm điển hình liên quan tới lĩnh vực TMĐT. Đồng thời, bàn các giải pháp chuyên sâu để triển khai có hiệu quả công tác kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực TMĐT.

CĐS không chỉ giúp công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại trở nên hiệu quả hơn mà còn tăng cường tính minh bạch, công khai trong hoạt động của lực lượng QLTT. Qua đó, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng và doanh nghiệp làm ăn chân chính trên địa bàn tỉnh