Gửi bình luận
"Núp bóng" doanh nghiệp hợp pháp, tội phạm hàng giả đã tổ chức sản xuất ở quy mô công nghiệp với doanh thu hàng nghìn tỷ đồng, một thách thức trực diện đối với hệ thống quản lý.
“Không còn lẩn trốn trong các xưởng thủ công hay kho nhỏ, tội phạm hàng giả giờ đây hoạt động công khai dưới vỏ bọc doanh nghiệp hợp pháp, sản xuất với quy mô công nghiệp…”, đây là chia sẻ của Đại tá Nguyễn Minh Tuấn - Phó Chánh Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01), mở ra bức tranh đầy lo ngại về sự biến tướng của loại tội phạm này.
Đại tá Nguyễn Minh Tuấn cho biết, lực lượng chức năng đang điều tra 6 vụ án sản xuất, buôn bán hàng giả với tổng giá trị gần 10.000 tỷ đồng. Nếu trước kia, hành vi này chủ yếu diễn ra trong các cơ sở nhỏ lẻ, rời rạc, thì nay đã được “nâng cấp” thành mô hình bài bản như: thành lập doanh nghiệp hợp pháp, có giấy phép kinh doanh, nhà xưởng rộng hàng nghìn mét vuông, dây chuyền sản xuất đồng bộ, kho bãi, phương tiện vận tải và bộ máy quản trị vận hành như một công ty chân chính.
Từ khâu đóng gói, dán nhãn, quảng bá cho tới phân phối, mọi hoạt động đều được tổ chức chuyên nghiệp, khiến việc phát hiện và xử lý bằng các biện pháp kiểm tra thông thường trở nên khó khăn gấp bội.
Một kẽ hở pháp lý bị lợi dụng triệt để là quyền “tự công bố tiêu chuẩn chất lượng” theo Luật An toàn thực phẩm. Quy định này cho phép doanh nghiệp tự lập hồ sơ và gửi tới cơ quan chức năng mà không qua khâu tiền kiểm trước khi lưu hành sản phẩm.
Cụ thể, chỉ với bộ hồ sơ hợp lệ, hàng hóa kể cả giả, kém chất lượng vẫn có thể đường hoàng ra thị trường. Khi đã khoác “vỏ bọc” pháp nhân hợp pháp, các đối tượng dễ dàng mở rộng quy mô, hợp thức hóa giao dịch, ký hợp đồng phân phối và đẩy mạnh tiêu thụ trên cả thị trường truyền thống lẫn nền tảng trực tuyến.
Từ thực tiễn điều tra, C01 kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành sớm sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật để bịt lỗ hổng quản lý, đặc biệt với nhóm sản phẩm rủi ro cao như thực phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng.
Theo đó, cần xem xét khôi phục cơ chế tiền kiểm hoặc áp dụng tiền kiểm có trọng tâm; tăng chế tài xử lý ở mức đủ răn đe như đình chỉ hoạt động, rút giấy phép, truy cứu trách nhiệm hình sự; đồng thời xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu liên thông giữa các cơ quan quản lý và lực lượng thực thi để phát hiện, xử lý vi phạm kịp thời.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh vấn đề này, luật sư Nguyễn Đức Biên - Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La, cho rằng vấn đề cốt lõi không chỉ ở kẽ hở “tự công bố tiêu chuẩn chất lượng” mà còn ở khó khăn trong chứng minh vi phạm khi đối tượng đã khoác danh nghĩa pháp nhân hợp pháp.
Vị luật sư cho biết, việc xác định yếu tố “giả” đòi hỏi phải lần theo toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất cho tới hệ thống phân phối. Thế nhưng, pháp luật hiện hành chưa buộc doanh nghiệp phải công khai hoặc lưu trữ đầy đủ các dữ liệu này. Khoảng trống đó trở thành “tấm màn che” để các đối tượng “rửa” hàng giả thành hợp pháp, khiến việc điều tra kéo dài, thậm chí bế tắc.
Theo ông Biên, cần bổ sung quy định bắt buộc định danh nguồn gốc nguyên liệu và thẩm định năng lực sản xuất với nhóm ngành rủi ro cao trước khi cấp phép lưu hành. Đồng thời, trao thêm thẩm quyền cho cơ quan điều tra được tạm đình chỉ lưu hành sản phẩm nghi vấn ngay khi phát hiện dấu hiệu vi phạm, thay vì phải chờ đợi quy trình hậu kiểm vốn mất nhiều thời gian.
Luật sư Lê Thị Nhung - Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts, bổ sung rằng thách thức còn đến từ khả năng kiểm soát trên môi trường thương mại điện tử và xuyên biên giới. Nhiều sản phẩm giả hiện được tiêu thụ qua sàn TMĐT quốc tế hoặc mạng xã hội, nơi thông tin người bán và nguồn gốc hàng hóa rất khó xác minh. Trong khi đó, trách nhiệm pháp lý của các nền tảng này tại Việt Nam vẫn chưa rõ ràng.
Bà Nhung đề xuất áp dụng giải pháp công nghệ pháp lý: bắt buộc mã định danh truy xuất nguồn gốc cho từng sản phẩm thuộc nhóm rủi ro; yêu cầu các sàn TMĐT chỉ cho phép hiển thị và bán sản phẩm đã được xác thực thông tin; đồng thời kết nối dữ liệu này với hệ thống quản lý của cơ quan chức năng để giám sát theo thời gian thực. Theo bà, đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là “hàng rào pháp lý” hữu hiệu thu hẹp đáng kể vùng mù quản lý.
Cũng trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, nhiều chuyên gia pháp lý nhận định cảnh báo của C01 là tín hiệu khẩn cấp cho công tác phòng chống tội phạm hàng giả. Những lỗ hổng từ cơ chế “tự công bố tiêu chuẩn chất lượng” cho tới khoảng trống pháp lý trên không gian mạng đang là “đường cao tốc” để hàng giả hợp thức hóa hoạt động.
Nếu không nhanh chóng cải cách, mô hình tội phạm hàng giả công nghiệp sẽ trở thành chuẩn mực mới, được tổ chức như doanh nghiệp thật, vận hành công khai, thâm nhập sâu vào chuỗi cung ứng chính thức. Khi đó, không chỉ sức khỏe cộng đồng bị đe dọa, mà niềm tin thị trường, nền tảng của môi trường kinh doanh Việt Nam cũng có nguy cơ sụp đổ.
