“Dẹp bỏ” hàng giả trên mạng: Phải “truy vết” hàng hóa, định danh người bán hàng

Thông tin từ Tổng cục Quản lý thị trường cho biết, trong 10 tháng năm 2023, tình trạng buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới diễn biến phức tạp, nhất là đối với mặt hàng đường cát, thuốc lá điếu, hàng điện tử đã qua sử dụng... Vấn nạn hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn đang tiếp tục gia tăng.

>>Chặn hàng giả trên “chợ mạng”: Cần nêu cao trách nhiệm của các bên liên quan

“Đau đầu” với Thương mại điện tử

Theo lãnh đạo Tổng cục Quản lý thị trường, trong 10 tháng năm 2023, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ không bày bán tràn lan như trước đây mà sau khi qua biên giới được tập kết tại các kho hàng nơi hẻo lánh, ít người qua lại hoặc nhà riêng, rồi lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh; hàng hóa được chuyển đến người tiêu dùng thông qua dịch vụ chuyển phát nhanh. Cũng trong 10 tháng năm 2023, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 62.338 vụ việc, xử lý 44.554 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách trên 410 tỷ đồng.

Mặc dù đã tích cực vào cuộc ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, song vấn nạn hàng giả, gian lận thương mại, hàng lậu vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Các đối tượng chuyển địa bàn hoạt động từ môi trường truyền thống sang môi trường thương mại điện tử.

Về vấn đề này, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường cho biết, Thương mại điện tử (TMĐT) hiện là môi trường hoạt động chủ yếu không chỉ của người bán, người mua mà cả với lực lượng chức năng. Với xu thế này, hàng giả hàng nhái kinh doanh qua TMĐT đang dần trở nên phổ biến và đây sẽ là mặt trận đấu tranh chủ yếu của lực lượng Quản lý thị trường trong thời gian tới. Tuy nhiên, để công tác đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm hiệu quả, các lực lượng chức năng cần có nguồn nhân lực, đặc biệt là công cụ, phương pháp phù hợp, không thể “tay không bắt giặc”.

“Nếu không có những chế tài phù hợp, TMĐT sẽ trở thành nơi tàng trữ, phân phối, buôn bán hàng giả, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, giảm niềm tin của người tiêu dùng cũng như cản trở sự phát triển của nền kinh tế. Chống gian lận thương mại, hàng giả trên mạng cần phải có các giải pháp công nghệ cụ thể, để định danh, xác định được người mua, người bán, người vận chuyển, sản phẩm hàng hóa... từ đó góp phần phòng ngừa các rủi ro”, Tổng Cục trưởng Trần Hữu Linh nhấn mạnh.

Cũng nhìn nhận những bất cập của TMĐT thời gian qua, ông Lê Đức Anh, Giám đốc Trung tâm Tin học và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, TMĐT đang phát triển mạnh mẽ, song rất nhiều người tiêu dùng gặp trở ngại khi mua sắm online. Đó là việc chất lượng hàng hóa kém hơn so với quảng cáo; giá cả thường cao hơn so với việc mua bán trực tiếp; chi phí vận chuyển cao; đặt hàng rắc rối; lo ngại thông tin cá nhân bị tiết lộ; dịch vụ chăm sóc khách hàng kém...

"Trở ngại lớn nhất của người tiêu dùng trong mua sắm online đó là chất lượng hàng hóa. Nhiều khi đặt hàng xong, hàng nhận về khác xa so với hình ảnh quảng cáo", ông Lê Đức Anh chỉ rõ và cho rằng, cần áp dụng giải pháp công nghệ tiên tiến trong định danh người bán, người mua, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trong TMĐT để phòng chống hàng giả.

>>Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái trên nền tảng thương mại điện tử

Tiến hành truy vết hàng hóa – định danh người bán hàng

Theo các chuyên gia, trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0, nếu không hiện đại hóa công nghệ chống hàng giả sẽ rất khó kiểm soát và ngăn chặn các thủ đoạn ngày càng tinh vi của những kênh phân phối hàng giả. Chính vì vậy, việc tìm kiếm các giải pháp chống giả sẽ giúp thống nhất quy chuẩn quốc gia để cơ quan chức năng đề xuất tiêu chuẩn kỹ thuật chung của các loại tem chống hàng giả, phục vụ cho các đơn vị sản xuất, kinh doanh tránh lãng phí các nguồn lực xã hội.

Chia sẻ về nội dung này, bà Đỗ Thị Xuân Hương, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, hiện nay trên thị trường có rất nhiều giải pháp chống hàng giả, như dán tem chống hàng giả; công nghệ nhận diện bằng hình ảnh; truy vết hàng hóa; định danh người bán hàng. Trong đó dán tem chống hàng giả là giải pháp truyền thống phổ biến.

Tuy nhiên, TMĐT là kênh phân phối hàng hóa ngày càng phát triển, là môi trường thuận lợi cho việc kinh doanh hàng giả hàng nhái. Vì vậy cần có giải pháp truy vết hàng hóa, định danh người bán hiệu quả, tuy nhiên cần đảm bảo tính chính xác, “chống làm giả các công nghệ làm giả”; tính tiện lợi; tính hiệu quả về chi phí.

Theo bà Hương, Chính phủ cần ban hành các quy định tiêu chuẩn về truy vết hàng hóa, định danh người bán trên TMĐT; đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai giải pháp. Cũng theo bà Hương, người tiêu dùng cần điều chỉnh thói quen mua sắm, nâng cao ý thức cảnh giác, thận trọng, kiểm tra kỹ thông tin về sản phẩm và người bán.

Đối với bên kinh doanh vận chuyển, đảm bảo hàng hóa phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng; sản phẩm sau khi đóng gói phải sử dụng tem chống giả và phải định danh được người bán. “Hàng hóa khi tham gia lưu thông phải đính kèm hóa đơn điện tử nhằm chống gian lận và thất thu thuế”, bà Đỗ Thị Xuân Hương đề xuất.