Trong những năm gần đây, Điện Biên luôn xác định giao thông phải đi trước một bước làm đòn bẩy để phát triển kinh tế - xã hội.
Điện Biên là tỉnh miền núi, biên giới, phía Tây Bắc của Tổ quốc, có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế và quốc phòng. Tỉnh có đường biên giới tiếp giáp với các quốc gia là Lào và Trung Quốc, thông qua các cửa khẩu quốc tế (Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang, Cửa khẩu chính Huổi Puốc, Cửa khẩu phụ Si Pa Phìn; Cửa khẩu A Pa Chải); là đầu mối kết nối vùng Tây Bắc với các nước trong khu vực Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng, tuyến đường sắt Côn Minh (Trung Quốc) - Viêng Chăn (Lào).
Tháo gỡ “điểm nghẽn”
Tuy nhiên, hạ tầng giao thông kết nối nội tỉnh, liên tỉnh, liên vùng còn rất khó khăn; điển hình như, hiện nay việc kết nối từ Hà Nội đến tỉnh Điện Biên bằng đường bộ, thông qua các tuyến Quốc lộ 6, Quốc lộ 279, đây là tuyến đường độc đạo, tiêu chuẩn kỹ thuật đường cấp III, IV miền núi, có dốc dọc lớn, tồn tại nhiều bán kính đường cong nằm nhỏ, khúc cua liên tục, tầm nhìn hạn chế, hàng năm bị ảnh hưởng của hiện tượng sạt lở, sương mù ở những vị trí đèo núi cao, hiểm trở, là nguyên nhân gây mất an toàn giao thông trên tuyến, đồng thời với tốc độ lưu thông thấp, năng lực khai thác vận hành còn hạn chế, không đáp ứng nhu cầu vận tải trong giai đoạn hiện nay. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc rất khó khăn trong kêu gọi thu hút đầu tư trên địa bàn tỉnh, chưa phát huy được tiềm năng, lợi thế phát triển của tỉnh Điện Biên nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.

Xác định, rào cản đối với tỉnh Điện Biên chính là “điểm nghẽn” về hạ tầng giao thông. Ngay khi bắt tay thực hiện các mục tiêu nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 14, nhiệm kỳ 2020 – 2025, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Điện Biên đã tập trung lãnh đạo xây dựng, ban hành các Nghị quyết cụ thể hóa chương trình hành động. Trong đó, các nghị quyết chuyên đề về phát triển hạ tầng giao thông kết nối, nhằm từng bước tháo gỡ “điểm nghẽn” về hạ tầng giao thông; giao thông phải đi trước một bước làm đòn bẩy để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phòng, biến tiềm năng thành động lực, biến thách thức thành lợi thế phát triển, giúp Điện Biên trở thành trung tâm vùng Tây Bắc.
Kết cấu hạ tầng đường bộ đóng vai trò quan trọng trong kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược trong các nhiệm kỳ Đại hội Đảng, cần ưu tiên đầu tư đồng bộ, hiện đại, tạo tiền đề phát triển kinh tế - xã hội, gắn với bảo đảm quốc phòng an ninh, an sinh xã hội, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Theo ông Bùi Văn Luyện – Giám đốc Sở Xây dựng Điện Biên: Tuyến cao tốc Hà Nội - Hòa Bình - Sơn La - Điện Biên (CT.03) tổng chiều dài khoảng 450km; hiện nay đang từng bước được đầu tư theo các phân đoạn. Cụ thể, đến nay đã và đang triển khai đầu tư đến Mộc Châu, Sơn La, và tỉnh Sơn La đã có tờ trình đề nghị giao nhiệm vụ lập Báo cáo tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc đoạn Mộc Châu - Sơn La.

Do đó, việc đầu tư xây dựng đồng bộ đoạn cao tốc Mộc Châu - Sơn La - Điện Biên - Cửa khẩu Tây Trang theo Quy hoạch mạng lưới đường bộ Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có ý nghĩa rất quan trọng: Đảm bảo tính đồng bộ, xuyên suốt trên toàn tuyến cao tốc CT.03; Đảm bảo kết nối với hệ thống hạ tầng giao thông trong khu vực, góp phần hoàn thiện kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ vùng Tây Bắc đồng bộ, hiện đại; Đáp ứng nhu cầu vận tải kết nối các tỉnh Tây Bắc với các trung tâm thủ đô Hà Nội, tạo động lực và mở ra không gian phát triển mới (hình thành các khu đô thị, công nghiệp, dịch vụ du lịch...), rút ngắn thời gian kết nối liên vùng giảm chỉ phí vận tải, nâng cao năng lực cạnh tranh; Tái cơ cấu nền kinh tế, tạo việc làm, sinh kế, nâng cao đời sống tỉnh thần, vật chất của nhân dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng khu vực phòng thủ về quốc phòng - an ninh và mong mỏi của nhân dân vùng Tây Bắc. Quan trọng hơn, góp phần thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về đột phá chiến lược phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển vùng.

Để chuẩn bị tốt nhất cho việc sớm triển khai thực hiện đầu tư xây dựng tuyến đường bộ cao tốc đoạn Sơn La - Điện Biên - Cửa khẩu Tây Trang, Sở Xây dựng đã khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, đánh giá tổng thể, toàn diện, chi tiết tất cả các hình thức, phương án đầu tư; chủ động phối hợp, trao đổi với các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính và cơ quan chuyên môn của tỉnh Sơn La. Từ đó, tổng hợp, tham mưu cho UBND tỉnh phương án đầu tư Dự án đảm bảo tính đồng bộ, hiệu quả, phù hợp với nguồn lực đầu tư của địa phương, làm cơ sở báo cáo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, và đặc biệt báo cáo, kiến nghị Tổng Bí thư Tô Lâm về việc quan tâm chỉ đạo Chính phủ và các bộ xem xét đầu tư dự án bằng nguồn vốn đầu tư công, sử dụng vốn ngân sách trung ương trong giai đoạn trung hạn giai đoạn 2026-2030.
Trên cơ sở báo cáo, kiến nghị, đề xuất của tỉnh; ý kiến phát biểu của đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có ý kiến chỉ đạo Tỉnh uỷ Điện Biên báo cáo Đảng uỷ Chính phủ xem xét, và chỉ đạo việc đưa Dự án đầu tư đoạn tuyến cao tốc Sơn La – Điện Biên – Cửa khẩu Tây Trang vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.
Đa dạng hoá nguồn lực đầu tư
Tập trung đầu tư hạ tầng giao thông, đặc biệt là tuyến đường cao tốc Sơn La - Điện Biên - Cửa khẩu Tây Trang, đường kết nối Quốc lộ 12 đến cửa khẩu A Pa Chải - Long Phú và Khu kinh tế cửa khẩu A Pa Chải và từng bước hoàn chỉnh các tuyến giao thông liên vùng, liên xã và giao thông nông thôn là một trong những đột phá chiến lược của tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2025- 2030. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhu cầu vốn cho các dự án hạ tầng trọng điểm là rất lớn, trong khi khả năng cân đối từ ngân sách địa phương còn hạn chế. Ông Bùi Văn Luyện – Giám đốc Sở Xây dựng Điện Biên cho biết: Trong thời gian tới, tỉnh sẽ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp huy động nguồn lực, cụ thể:
Thứ nhất, tập trung nguồn lực từ ngân sách nhà nước. Điện Biên chủ động làm việc với các bộ, ngành để tranh thủ vốn hỗ trợ từ ngân sách Trung ương, vốn Chương trình mục tiêu quốc gia, vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Tỉnh ưu tiên bố trí vốn cho các dự án trọng điểm có tính lan tỏa lớn như đường cao tốc Sơn La – Điện Biên; nâng cấp, cải tạo các tuyến quốc lộ kết nối đến các vị trí cửa khẩu
Thứ hai, huy động tối đa nguồn vốn ngoài ngân sách. Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp đầu tư theo hình thức đối tác công – tư (PPP), nhất là trong các lĩnh vực giao thông, hạ tầng khu công nghiệp, đô thị, du lịch. Nghiên cứu áp dụng linh hoạt các loại hợp đồng PPP như BOT, BTO, BT (thanh toán bằng tiền hoặc quỹ đất phù hợp quy định pháp luật).

Thứ ba, khai thác hiệu quả quỹ đất, tài sản công. Thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất hợp lý để tạo nguồn thu cho hạ tầng. Quản lý chặt chẽ và khai thác hiệu quả các tài sản công, bảo đảm minh bạch, công khai.
Thứ tư, thu hút nguồn vốn quốc tế và tài trợ. Mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế, cơ quan hợp tác phát triển, các tổ chức tài chính để tìm kiếm nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi và tài trợ không hoàn lại cho các dự án hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông nông thôn, điện, nước, viễn thông.
Thứ năm, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và môi trường đầu tư. Rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt dự án; công khai quy hoạch, danh mục dự án kêu gọi đầu tư. Đồng hành cùng nhà đầu tư từ khâu chuẩn bị đến triển khai, giải quyết nhanh chóng vướng mắc về giải phóng mặt bằng.