Gửi bình luận
Các công ty Nhật vừa cạnh tranh vừa “giấu nghề” với nhau khiến Nhật không thể hội tụ đủ lực để cạnh tranh với Trung Quốc.
Trong khi thế giới đang đổ hàng tỷ USD vào phát triển chip AI, thì chip nguồn của Nhật Bản, mặc dù ít hào nhoáng hơn, nhưng lại vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các công ty mới nổi của Trung Quốc. Tình hình càng trở nên tồi tệ hơn khi các doanh nghiệp Nhật Bản không thể tìm được tiếng nói chung, dẫn đến một tương lai đầy thách thức.
Chip nguồn đóng vai trò vô cùng quan trọng như các "van điện tử" kiểm soát dòng điện trong lưới điện và xe điện. Đặc biệt, những dòng chip tiên tiến còn có thể cải thiện hiệu suất năng lượng đáng kể, một yếu tố sống còn đối với Nhật Bản – quốc gia phải nhập khẩu tới 90% nhu cầu năng lượng.
Nhật Bản từng nắm giữ lợi thế đáng kể trên thị trường chip nguồn toàn cầu, với năm cái tên lớn bao gồm Mitsubishi Electric, Fuji Electric, Toshiba, Rohm và Denso. Tuy nhiên, trên thực tế, các doanh nghiệp này lại hoạt động khá phân mảnh, mỗi bên chỉ chiếm chưa đến 5% thị phần toàn cầu. Nếu không thể tìm được một tiếng nói chung, các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ tiếp tục loay hoay trên thị trường này.
Nhận thức được điều này, cuối năm 2023, Toshiba và Rohm đã công bố hai kế hoạch hợp tác đầy tham vọng: chia sẻ nhà máy sản xuất chip để tiết kiệm chi phí và hướng tới hợp tác toàn diện từ nghiên cứu đến bán hàng và chuỗi cung ứng. Rohm thậm chí còn đầu tư 2 tỷ đô la Mỹ vào Toshiba, với kỳ vọng thương vụ này sẽ giúp Rohm vốn mạnh về chip xe điện và Toshiba mạnh về sản phẩm công nghiệp, có thể bổ sung lợi thế cho nhau.
Thế nhưng, sau gần một năm rưỡi, dự án hợp tác sâu rộng này vẫn chưa có bất kỳ tiến triển nào. Một số nguồn tin cho rằng Rohm đã "bỏ cuộc" trong việc thúc đẩy các dự án hợp tác sâu hơn, và cả hai công ty đều tỏ ra dè dặt khi nhắc đến triển vọng hợp tác toàn diện. Không chỉ vậy, tình hình kinh doanh của Rohm cũng lao dốc khi báo lỗ 50 tỷ yên trong năm tài chính 2025, lần đầu tiên sau 12 năm. Nguyên nhân chính đến từ nhu cầu xe điện chững lại và sự cạnh tranh gay gắt của các hãng Trung Quốc ở dòng chip SiC thế hệ mới.
Rohm không phải là trường hợp duy nhất. Renesas Electronics, một công ty sản xuất chip khác của Nhật Bản, cũng gặp nhiều khó khăn. Vào tháng 6/2025, công ty này tuyên bố rút khỏi thị trường SiC do tăng trưởng xe điện không mấy khả quan và việc đối tác cung cấp vật liệu nền bị phá sản. Trong nửa đầu năm 2025, Renesas đã ghi nhận khoản lỗ ròng lên đến 175,3 tỷ yên. Theo chuyên gia David Dai của Bernstein Research, nguyên nhân lớn nhất khiến các hãng Nhật Bản lao đao chính là "cuộc chiến giá" với các công ty Trung Quốc.
Các công ty Trung Quốc đã nhanh chóng nâng cao năng lực, hiện có thể sản xuất chip nguồn trọn gói trên silicon truyền thống, thậm chí đã thâm nhập vào thị trường SiC chất lượng cao. Nhờ chi phí năng lượng rẻ, vốn chiếm tới 30-40% giá thành sản xuất, các hãng này có thể bán sản phẩm với mức giá cạnh tranh hơn hẳn so với những đối thủ đến từ Nhật Bản. Mặc dù chưa đạt chuẩn ô tô ở mảng SiC, nhưng nhờ thị trường xe điện nội địa khổng lồ, các công ty Trung Quốc có cơ hội sản xuất hàng loạt, giảm chi phí và cải tiến chất lượng dựa trên dữ liệu khách hàng.
Ngoài ra, mô hình sản xuất theo từng công đoạn giúp họ tập trung nguồn lực, khác với cách làm khép kín truyền thống của Nhật Bản. Kết quả là Trung Quốc đang dần chiếm lĩnh thị trường vật liệu nền SiC, khiến các đối thủ khó kiếm lời.
Theo các chuyên gia, chỉ có việc liên minh và hợp tác mới có thể giúp Nhật Bản đối phó với Trung Quốc ở mảng chip nguồn. Tuy nhiên, việc tái cấu trúc toàn ngành không hề dễ dàng, bởi các công ty Nhật Bản vừa cạnh tranh gay gắt, vừa ngại chia sẻ bí quyết. Thêm vào đó, họ không có một "người dẫn đầu" đủ sức kéo cả ngành đi cùng.
Chính phủ Nhật Bản đã nỗ lực thúc đẩy và rót vốn hỗ trợ các liên minh như Fuji Electric - Denso hay Rohm - Toshiba. Song, mức hỗ trợ này vẫn khá khiêm tốn so với hàng trăm tỷ yên mà Tokyo dành cho các dự án chip tiên tiến hợp tác cùng TSMC hay startup Rapidus.
Các chuyên gia nhận định, khoảng cách công nghệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc chỉ còn 1-2 năm đối với chip silicon và khoảng 3 năm đối với chip SiC. Điều này có nghĩa là Nhật Bản không còn nhiều thời gian để tạo thế trận chung. Nếu không thể tìm được tiếng nói chung, không gạt bỏ được cái tôi và tìm cách hợp tác, thì Nhật Bản sẽ rất khó giữ được vị thế trên thị trường chip nguồn.
