Định danh người bán hàng online: Tăng tính minh bạch để bảo vệ người tiêu dùng

Dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT) đang được trình Quốc hội, trong đó một nội dung thu hút sự chú ý lớn là đề xuất định danh cá nhân người bán và người livestream bán hàng.

Theo dự thảo, Chính phủ đề xuất định danh người bán hàng online trong nước thông qua ứng dụng định danh điện tử quốc gia (VNeID). Người bán nước ngoài sẽ được xác thực qua giấy tờ chứng minh tính hợp pháp. Ngoài ra, người bán phải sử dụng tài khoản thanh toán chính chủ trong các giao dịch để đảm bảo minh bạch và ngăn ngừa gian lận, trốn thuế.

Việc đưa định danh vào Luật được đánh giá là bước đi tất yếu trong bối cảnh hoạt động kinh doanh trực tuyến phát triển nhanh, song cũng kéo theo hàng loạt rủi ro như hàng giả, trốn thuế, lừa đảo và vi phạm quyền lợi người tiêu dùng.

Hiện thương mại điện tử Việt Nam đạt quy mô trên 20 tỷ USD mỗi năm, nhưng phần lớn giao dịch vẫn diễn ra giữa các cá nhân ẩn danh. Việc xác thực người bán qua VNeID sẽ giúp Nhà nước kiểm soát dữ liệu, minh bạch dòng tiền, đồng thời nâng cao trách nhiệm pháp lý của người kinh doanh trên mạng.

Bên cạnh đó, quy định này góp phần tạo bình đẳng giữa kinh doanh truyền thống và trực tuyến, khi mọi hoạt động sinh lợi đều phải kê khai, nộp thuế và tuân thủ pháp luật. Khi niềm tin người tiêu dùng được củng cố, thương mại điện tử mới có thể phát triển bền vững.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lưu ý, nếu quy trình định danh không được thiết kế hợp lý, có thể gây khó khăn cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Việc triển khai phải gọn, thuận tiện, dễ tiếp cận, tránh biến định danh thành rào cản gia nhập thị trường. Cùng với đó, vấn đề bảo mật thông tin cá nhân cần được quy định rõ về phạm vi thu thập, chia sẻ, lưu trữ và trách nhiệm của từng cơ quan quản lý.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, Luật sư Nguyễn Trọng Hiệp - Giám đốc Công ty Luật HPVN cho rằng đây là một bước tiến lớn trong quản lý nhà nước thời kỳ số hóa, nhưng để phát huy hiệu quả, cần cơ chế thực thi và hậu kiểm rõ ràng.

“Định danh người bán qua VNeID giúp xác thực danh tính thật, giảm mạo danh, trốn thuế và lừa đảo. Nhưng nếu chỉ dừng ở mức khuyến khích mà thiếu chế tài cụ thể, hoặc không có hậu kiểm, thì hiệu quả sẽ rất hạn chế”, ông Hiệp nhận định.

Theo ông, cần quy định trách nhiệm cụ thể của sàn TMĐT và mạng xã hội có chức năng mua bán, trong việc xác thực, lưu trữ và cung cấp dữ liệu người bán cho cơ quan chức năng. Các chủ thể khi tham gia giao dịch trực tuyến phải chịu trách nhiệm pháp lý như kinh doanh trực tiếp.

“Điều quan trọng là phải có hành lang pháp lý thống nhất, quy trình xử lý nhanh các vi phạm và chế tài đủ mạnh. Khi người bán được định danh, việc truy xuất, điều tra hay xử phạt trở nên minh bạch, bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng”, ông Hiệp nói.

Bên cạnh đó, Luật sư cũng nhấn mạnh, cùng với định danh, cần ban hành nghị định hướng dẫn riêng về quản lý người bán online, quy định rõ phạm vi dữ liệu, thời gian lưu trữ và quyền truy cập.

“Chỉ khi định danh đi cùng cơ chế hậu kiểm và xử lý nghiêm, thương mại điện tử mới thực sự minh bạch và đáng tin cậy. Đây không chỉ là biện pháp quản lý, mà còn là cách Nhà nước xây dựng niềm tin và bảo vệ người dân trong không gian số”, Luật sư Hiệp khẳng định.