Doanh nghiệp là trung tâm của đổi mới, sáng tạo: “Chìa khóa” trong tay...

PHAN NAM• 14/01/2021 11:00

Để đổi mới sáng tạo trở thành “chìa khóa thành công” và là một trong những “lợi khí” quan trọng nhất trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội thì doanh nghiệp phải được đặt ở vị trí trung tâm.

LTS: Phát biểu tại Lễ khởi công Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, trong 20 năm trở lại đây, thực tế đã chứng minh đổi mới sáng tạo có vai trò động lực quan trọng đối với tăng năng suất, hiệu quả, tăng trưởng và năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham quan các gian hàng tại Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2021. (Ảnh: TRẦN HẢI)

Vì lẽ này, đổi mới sáng tạo đã trở thành “chìa khóa thành công” và là một trong những “lợi khí” quan trọng nhất trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ.

Chìa khoá tăng trưởng

Theo Thủ tướng, để đạt được mục tiêu đến 2030, Việt Nam trở thành nước phát triển công nghiệp hiện đại trung bình cao Việt Nam phải dựa vào tri thức, khoa học công nghệ, và đặc biệt là đổi mới sáng tạo.

Sẽ có 5 lĩnh vực được ưu tiên phát triển tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, đó là đô thị thông minh, sản xuất thông minh, an ninh mạng, chuyển đổi số, công nghệ trong nông nghiệp và môi trường. Đây đều là những lĩnh vực được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ trong cách mạng công nghiệp 4.0. Ở đó, tương lai không chỉ là câu chuyện của khoa học - công nghệ, mà quan trọng hơn hết là chuyện thay đổi phương thức kinh doanh, tổ chức sản xuất, cũng như cung ứng dịch vụ… của kinh tế toàn cầu, mà nếu không thay đổi Việt Nam sẽ tụt hậu.

Trên thực tế, theo Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020 được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố, sau 5 năm, Việt Nam từ vị trí 59 (năm 2016) trong bảng xếp hạng về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, đã tăng 17 bậc, xếp vị trí 42 (năm 2020) trên tổng số 131 quốc gia và nền kinh tế (năm 2019 là 42/129). Với vị trí này, Việt Nam giữ vị trí số 1 trong nhóm 29 quốc gia có cùng mức thu nhập, và đứng thứ 3 khu vực Đông Nam Á.

Đáng chú ý, so với năm 2019, chỉ số về các sản phẩm sáng tạo tăng 9 bậc; chỉ số hợp tác viện trường, doanh nghiệp tăng 10 bậc; chỉ số công bố và kỹ thuật tăng 13 bậc; năng lực hấp thụ tri thức tăng 13 bậc; chỉ số đầu vào tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo Việt Nam tiếp tục tăng 1 bậc.

Sản xuất thông minh sẽ là một trong 5 lĩnh vực được ưu tiên phát triển tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, đó là đô thị thông minh.

Doanh nghiệp là trung tâm

Tuy nhiên chưa thấy có nhiều mối liên hệ tích cực giữa năng lực đổi mới sáng tạo với cải thiện năng suất lao động. Trong báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi tới Quốc hội cách đây không lâu , tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam trong giai đoạn 2011-2019 cao hơn các nước ASEAN-6. Tính theo sức mua tương đương (PPP 2011), năng suất lao động của Việt Nam giai đoạn 2011-2019 tăng bình quân 4,87%/năm, cao hơn mức tăng bình quân của Singapore (1,37%/năm); Malaysia (2,04%/năm); Thái Lan (3,17%/năm)... Nhờ đó, Việt Nam đã thu hẹp được khoảng cách tương đối với các nước ASEAN có trình độ phát triển cao hơn.

Nhưng theo PPP 2011, năng suất lao động của Việt Nam năm 2019 chỉ bằng 7,6% mức năng suất của Singapre; 19,5% của Malyasia; 37,9% của Thái Lan... Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức rất lớn trong thời gian tới để có thể bắt kịp mức năng suất lao động của các nước ASEAN-6. Theo kết quả khảo sát đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp thuộc dự án FIRST-NASATI thực hiện mới đây, chỉ có gần 14% doanh nghiệp đã phối hợp với các đơn vị bên ngoài để triển khai nghiên cứu đổi mới sản phẩm; các hoạt động chuyển giao công nghệ từ các tổ chức khoa học - công nghệ đến doanh nghiệp lại rất thấp (dưới 1%).

"Báo cáo Việt Nam 2035: Hướng tới Thịnh vượng, Sáng tạo, Công bằng và Dân chủ” nêu khuyến nghị về con đường xây dựng thành công hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia dựa trên 4 nền tảng: Coi doanh nghiệp là trung tâm đổi mới sáng tạo; nâng cao năng lực để doanh nghiệp tiếp thu công nghệ; đáp ứng nhu cầu về kỹ năng và kiến thức phù hợp; và liên tục cải thiện để đảm bảo chất lượng và kỹ năng phù hợp.

Ông Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu Tư:
Bộ KH - ĐT đang Dự thảo chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021-2030, trong đó xác định hai trụ cột quan trọng tạo động lực bứt phá cho phát triển kinh tế - xã hội cho giai đoạn tới. Đó là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển con người.