Dự án metro số 2 TP HCM: Lo ngại “vỡ tiến độ” so với kế hoạch

Đó là báo cáo của Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM (MAUR) gửi UBND TP HCM về tiến độ triển khai Dự án metro số 2 TP HCM.

Lo ngại “vỡ tiến độ”?

Cụ thể, theo báo cáo mới nhất của Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM (MAUR), hiện nay có 6/8 nhiệm vụ đảm bảo công tác khởi công tuyến metro số 2 vẫn chưa hoàn thành. Trong đó, việc điều chỉnh khối lượng, giá gói thầu của một số hợp đồng tư vấn trong dự án lẽ ra phải hoàn tất ngày 22/3/2025, nhưng đến 30/5/2025, vẫn chưa xong và hiện đã trễ 69 ngày so với thời hạn UBND TP HCM giao.

Bên cạnh đó, các thủ tục phê duyệt bổ sung kế hoạch lựa chọn nhà thầu, bao gồm: Tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh, thiết kế FEED và đấu thầu; gói thầu tư vấn thẩm tra báo cáo; tư vấn luật chung dự án; tư vấn giám sát khảo sát xây dựng cũng tiếp tục trễ 61 ngày so với kế hoạch.

“Việc thẩm định hồ sơ dự toán gói thầu "Tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh, thiết kế FEED và đấu thầu" đã trễ 51 ngày so với kế hoạch. Ngoài ra, đề xuất các cơ chế đặc thù, đặc biệt theo Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội, cùng tiến độ chi tiết thực hiện và định hướng chỉ định tư vấn và nhà thầu EPC cho tuyến metro số 2 dự kiến phải hoàn thành trước ngày 31/3/2025. Song, đến nay các hạng mục này cũng chưa hoàn tất”, văn bản MAUR nêu.

Nêu các giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án, đại diện lãnh đạo MAUR cho biết, các đầu việc trên đã được báo cáo UBND TP HCM và lấy ý kiến các sở, ngành liên quan. Song, để đẩy nhanh tiến độ, MAUR kiến nghị Sở Tài chính, Sở Xây dựng sớm có ý kiến, tổng hợp và tham mưu UBND TP HCM để có hướng giải quyết những tồn tại nêu trên.

Cũng theo đại diện lãnh đạo MAUR, một điểm nghẽn lớn khác khiến tuyến metro số 2 nguy cơ lỡ hẹn là việc chưa hoàn tất thủ tục dừng sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài. Các khoản vay từ 3 đối tác quốc tế gồm Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW), Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) đều đã hết hạn do tiến độ dự án bị kéo dài trong nhiều năm.

Do đó, cần tiến hành các thủ tục để dừng sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài đối với dự án, đồng thời điều chỉnh sang sử dụng nguồn vốn đầu tư công nhằm triển khai theo Nghị quyết số 188 của Quốc hội.

Liên quan tới kế hoạch triển khai dự án metro số 2 TP HCM và mục tiêu đảm bảo lộ trình được UBND TP HCM đề ra, MAUR cho rằng các mốc tiến độ quan trọng của dự án metro số 2 trong năm 2025, gồm: hoàn thành khảo sát và lập thiết kế tổng thể (FEED) vào tháng 6; thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trong tháng 8 và trình UBND TP HCM phê duyệt vào tháng 9. Công tác lựa chọn nhà thầu dự kiến diễn ra trong tháng 10 để kịp khởi công chính thức vào tháng 12.

Khuyến khích phát triển gắn với mô hình TOD

Theo dữ liệu của Diễn đàn Doanh nghiệp, trong mạng lưới đường sắt đô thị theo quy hoạch của TP HCM, tuyến metro số 2 là tuyến đường sắt đô thị dài nhất với tổng chiều dài toàn tuyến 48 km. Hiện tại, dự án xây dựng tuyến metro số 2 đang được chia thành 3 giai đoạn, trong đó giai đoạn 1 (Bến Thành - Tham Lương) đang được triển khai. Dự án được UBND TP HCM phê duyệt ngày 11/10/2010 với tổng mức đầu tư ban đầu 26.000 tỉ đồng. Đến năm 2019, vốn dự án điều chỉnh tăng lên gần 47.900 tỉ đồng.

Toàn tuyến metro số 2 giai đoạn 1 dài hơn 11 km, trong đó có 9,2 km đi ngầm, phần còn lại trên cao và đường dẫn vào depot Tham Lương (Q.12), bao gồm 9 ga ngầm và 1 ga trên cao. Khi hoàn thành, tuyến sẽ kết nối khu vực trung tâm thành phố với phía tây bắc, góp phần giảm áp lực giao thông cho các trục đường chính như Cách Mạng Tháng Tám, Trường Chinh, Cộng Hòa…

Trước đây, kế hoạch khai thác tuyến metro số 2 được đặt ra vào năm 2026. Tuy nhiên, do nhiều vướng mắc liên quan đến giải phóng mặt bằng và thủ tục đầu tư, UBND TP HCM đã điều chỉnh thời gian hoàn thành đến năm 2030.

Do đó, TP HCM đặt kế hoạch giữa năm nay dự án sẽ được hoàn tất khảo sát, thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) và hồ sơ nghiên cứu khả thi để thẩm định; duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi vào tháng 9, sau đó chọn nhà thầu và khởi công trong tháng 12.

Về ý nghĩa, dự án metro số 2 TP HCM được đánh giá là tuyến huyết mạch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội cho TP HCM thông qua mô hình TOD được áp dụng theo cơ chế đặc thù từ Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội, gồm một số các quận huyện có tuyến đường đi qua, như: Tân Bình, Tân Phú, Bình Tân, Q.10…

Trong đó, Q.Tân Bình và Q.10 đã ban hành kế hoạch thực hiện dự án TOD dọc tuyến metro số 2 (tuyến Bến Thành - Tham Lương).

Theo đó, khu đất được UBND Q.Tân Bình lựa chọn để làm đô thị nén dọc metro có diện tích 5,1 ha, nằm tại số 446 - 448 đường Hoàng Văn Thụ, ngay sát nhà ga Bảy Hiền - một trong những ga trung chuyển quan trọng trên tuyến metro số 2. Đây là khu đất do nhà nước quản lý, là trụ sở cơ quan, tổ chức nên không phải giải phóng mặt bằng, thuận lợi cho việc xây dựng mới.

Trong quý 2 và quý 3 năm nay, Q.Tân Bình sẽ lập điều chỉnh quy hoạch. Sau khi đồ án điều chỉnh quy hoạch được duyệt sẽ tiến hành lựa chọn nhà đầu tư vào cuối năm.

Tương tự, đối với khu vực Q.10, dự án TOD được chọn nằm tại khu C30, phường 14. Khu vực này cũng thuận lợi trong việc thu hồi giải phóng mặt bằng vì đất do Nhà nước trực tiếp quản lý. Hiện nay, UBND Q.10 đang giao các phòng ban rà soát pháp lý đất, chuẩn bị quỹ đất để thực hiện dự án TOD tại khu vực trên sau điều chỉnh quy hoạch được phê duyệt theo quy hoạch.

Theo kế hoạch thực hiện của UBND quận, khu đất trên sẽ được điều chỉnh quy hoạch trong 2 quý 2 và quý 3, sau đó thực hiện lựa chọn nhà đầu tư trong quý 3, quý 4. Cuối năm 2025 sẽ ban hành quyết định phê duyệt dự án.

Trước đó, UBND Q.Tân Phú đã lựa chọn khu đất số I/82A tại phường Tây Thạnh, diện tích 26 ha, để phát triển khu vực TOD. Hiện nay, phần lớn diện tích đất tại đây vẫn còn trống hoặc đang được sử dụng tạm thời cho các mục đích như rạp chiếu phim, kho bãi. Đây là điều kiện thuận lợi để địa phương tiến hành thu hồi và giải phóng mặt bằng khi thực hiện dự án.

Việc triển khai mô hình TOD tại Tân Phú nằm trong tổng thể quy hoạch dọc tuyến metro số 2, góp phần hình thành chuỗi đô thị vệ tinh, gia tăng kết nối giữa các quận và giảm áp lực cho khu vực trung tâm TP HCM.

Đặc biệt, theo số liệu từ Sở Xây dựng TP HCM, quỹ đất tiềm năng phát triển theo mô hình TOD tại TP HCM hiện còn khoảng 32.000 ha thuộc các khu vực đất nông nghiệp, đất trống không ảnh hưởng hoặc ít ảnh hưởng tới dân cư hiện trạng; khoảng 9.000 ha thuộc các khu đất công nghiệp, sản xuất, đất chuyển đổi chức năng; 23.000 khu vực đất khuyến khích tái phát triển gắn với TOD thuộc các khu vực hiện hữu, cải tạo, chỉnh trang có dân cư hoặc các khu chức năng hiện tại.

Còn theo đánh giá của lãnh đạo TP HCM, nếu có thể tận dụng hiệu quả quỹ đất để triển khai các mô hình TOD thành công gắn với sự phát triển của đường sắt đô thị, TP HCM có thể vừa giảm sử dụng xe cá nhân, giảm thời gian di chuyển, vừa tăng giá trị bất động sản gần các nhà ga, từ đó tăng trưởng kinh tế thông qua sử dụng đất hiệu quả...