EU bất ngờ cảnh báo Trung Quốc về vấn đề biển Đông

Cụ thể, trong tuyên bố gửi đến Cơ quan Hành động Đối ngoại Châu Âu (EEAS), EU nêu rõ rằng sự hiện diện của các tàu Trung Quốc tại đá Ba Đầu (thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam) đang đe dọa hòa bình và ổn định trong khu vực.

“EU cam kết đảm bảo các tuyến đường hàng hải ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, rộng mở và an toàn theo luật pháp quốc tế, đặc biệt Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), vì lợi ích của tất cả các bên”, tuyên bố này nhấn mạnh.

Đồng thời, EU cũng kêu gọi tất cả các bên giải quyết tranh chấp thông qua các phương tiện hòa bình theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển UNCLOS, kể cả các cơ thể giải quyết tranh chấp của công ước này. EU cũng cam kết hỗ trợ quá trình do ASEAN dẫn đầu trong việc hướng tới một bộ quy tắc ứng xử (COC) hiệu quả, bền vững, có tính ràng buộc về mặt pháp lý mà không gây thiệt hại tới lợi ích của các bên thứ 3.

Cho đến nay, vấn đề Biển Đông không phải là trở ngại trong quan hệ Trung Quốc - EU. Trước đây, khối này đã gặp khó khăn trong việc tập hợp các quan điểm của các quốc gia thành viên để thông qua một tuyên bố chung và cuối cùng đã đưa ra một tuyên bố tránh tham chiếu trực tiếp đến Trung Quốc trong câu chuyện biển Đông.

Điều này cho thấy EU muốn giữ thái độ trung lập liên quan đến vấn đề biển Đông. Tuy nhiên, EU đang dần muốn tham gia nhiều hơn vào khu vực này khi trong những năm gần đây, EU đã trở nên chủ động hơn trong các vấn đề lớn trên thế giới. Các chuyên gia nhận định, có thể đây là kết quả của chính sách đối ngoại thực dụng hơn, cũng như chủ động đối phó với tầm ảnh hưởng của Trung Quốc và tham vọng gia tăng ảnh hưởng an ninh của nước này ở khu vực châu Á.

Theo Sophie Boisseau du Rocher, thành viên nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Châu Á, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI), EU luôn có lý do để quan tâm đến các diễn biến ở Biển Đông.

“Trên thực tế, đối với Trung Quốc và EU, vấn đề Biển Đông không phải là một cuộc cạnh tranh chiến lược và an ninh gay gắt như giữa Trung Quốc và Mỹ. Đó là vấn đề địa kinh tế”, bà cho biết.

Nhiều nước đang có tranh chấp Biển Đông là đối tác thương mại quan trọng của EU. Xét về mặt thương mại, khu vực này có lợi ích kinh tế sống còn trong việc bảo vệ các hành lang vận chuyển bằng tàu tự do, an toàn và ổn định, đặc biệt là khi EU đã kí kết nhiều Hiệp định thương mại với các quốc gia thuộc khu vực ASEAN.

Ở một mức độ nào đó, việc EU nhấn mạnh đến an ninh hàng hải và tự do hàng hải, nhằm tạo ra dư luận quốc tế bất lợi cho Trung Quốc, điều này phù hợp với chiến lược ngăn chặn Trung Quốc của Mỹ. Cả Mỹ và EU đều đang nỗ lực hàn gắn quan hệ đồng minh trong thời gian gần đây để đối phó với những thách thức từ Bắc Kinh. Do đó, hợp tác và phối hợp trong khu vực Biển Đông là rất có thể.

Đồng thời, thông qua việc lên tiếng một cách mạnh mẽ hơn, EU muốn có tiếng nói riêng trong bối cảnh cạnh tranh quyền lực lớn; cũng như có một mối quan hệ bình đẳng, thay vì lép về hơn so với Washington, dù sức mạnh nội khối đang không đủ để duy trì một vị thế như vậy.

Tuy nhiên, nền tảng của quan hệ Trung Quốc - EU vẫn là hợp tác chứ không phải đối đầu. Chính vì vậy, nhiều khả năng trong thời gian tới, EU sẽ không có nhiều hành động tại khu vực biển Đông. Nhưng nếu Mỹ thực sự có các động thái can thiệp, rất có thể EU sẽ lựa chọn phối hợp cùng đồng minh hơn là tiếp tục thể hiện thái độ né tránh như trước đây.