Để đáp ứng yêu cầu cấp thiết đối với quá trình đô thị hóa và bảo đảm phát triển nhà ở xã hội, bài toán thiết kế, công nghệ, vật liệu được cho là một trong những vấn đề vô cùng quan trọng.
Phát triển nhà ở xã hội đang là một yêu cầu cấp thiết đối với quá trình đô thị hóa và bảo đảm an sinh tại Việt Nam. Trước bài toán cân bằng giữa chi phí, chất lượng sống và mục tiêu phát triển bền vững, việc tìm kiếm mô hình và giải pháp tối ưu trở thành nhu cầu lớn với các cơ quan quản lý, đơn vị nghiên cứu, kiến trúc sư và doanh nghiệp.
Trong nhiều vấn đề đang được chỉ đạo triển khai ráo riết để phát triển nhà ở xã hội trên phạm vi cả nước, Thủ tướng Chính phủ đặt vấn đề tổ chức thi thiết kế kiến trúc nhà ở xã hội để có các mẫu phù hợp điều kiện, cảnh quan, văn hóa, khí hậu từng vùng miền, đáp ứng nhu cầu người sử dụng, bảo đảm khang trang, sáng, xanh, sạch đẹp.
Chia sẻ tại Hội thảo CONTECH+2025 với chủ đề “Giải pháp thiết kế – công nghệ – vật liệu – nội thất cho kiến trúc và nhà ở xã hội” mới đây, TS, KTS Hồ Chí Quang – Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia nhấn mạnh, thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ và Bộ Xây dựng về chương trình 1 triệu căn nhà ở xã hội, giới kiến trúc, xây dựng đứng trước trách nhiệm lớn trong việc “định hình mô hình nhà ở mới, thay đổi cách nhìn về nhà ở xã hội vốn lâu nay thường bị gắn với hình ảnh chật chội, thấp cấp”.
Theo Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia, trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội tăng mạnh tại các đô thị lớn, nhưng quỹ đất phù hợp còn hạn chế, hạ tầng thiếu đồng bộ, thủ tục ưu đãi chưa đủ mạnh, công nghệ xây dựng chậm đổi mới, chất lượng thiết kế – công năng – nội thất chưa đồng đều.
Bộ Xây dựng và Viện Kiến trúc Quốc gia đã nỗ lực triển khai các chủ trương của Bộ Chính trị và Chính phủ về phát triển nhà ở xã hội”, Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia chia sẻ.
Thực tế, nhu cầu về nhà ở xã hội tại Việt Nam đang tăng nhanh, đặc biệt trong các đô thị lớn, tạo nên sức ép lớn đối với chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển nhà ở xã hội. Dù Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách và chương trình hỗ trợ, kết quả đạt được vẫn còn hạn chế. Những vướng mắc được chỉ ra gồm: thiếu quỹ đất phù hợp, hạ tầng chưa đáp ứng, công nghệ xây dựng chưa tối ưu chi phí, cùng sự không đồng đều trong thiết kế, công năng, vật liệu và trang thiết bị nội thất.
Trước bối cảnh đó, việc tìm kiếm các giải pháp có tính khả thi, xuất phát từ nhu cầu thực tế trong triển khai dự án với chi phí, giải pháp thi công hợp lý, trở thành yêu cầu chung của đội ngũ thiết kế, doanh nghiệp vật liệu và cơ quan quản lý.
Đề cập thực trạng phát triển nhà ở xã hội hiện nay, TS, KTS Nguyễn Tất Thắng - chuyên gia cao cấp Viện Kiến trúc Quốc gia chỉ rõ, sự phân mảnh trong toàn chuỗi giá trị là hạn chế lớn nhất. Thiết kế chưa được chuẩn hóa, thi công còn dựa vào phương pháp thủ công, vật liệu thiếu sự đồng bộ và các chính sách hiện hành chưa thực sự thúc đẩy được sản xuất công nghiệp quy mô lớn để giảm giá thành và nâng cao chất lượng.
Theo vị chuyên gia này, Việt Nam cần chuyển mạnh sang mô hình công nghiệp hóa xây dựng bằng việc ứng dụng công nghệ kỹ thuật số xuyên suốt quá trình từ thiết kế đến thi công, quản lý, vận hành và bảo trì - hướng tiếp cận của CONTECH. Các công nghệ này được đánh giá có thể giúp giảm chi phí, rút ngắn thời gian thi công và kiểm soát chất lượng, đóng vai trò quan trọng trong quá trình triển khai Đề án đầu tư xây dựng tối thiểu 1 triệu căn nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021–2030.
Trình bày các nhóm giải pháp gồm công nghệ thiết kế và quy hoạch thông minh, kỹ thuật xây dựng tốc độ cao, vật liệu thay thế, cùng hệ thống nội thất thông minh nhằm tối ưu hóa chi phí và cải thiện chất lượng cũng như tiến độ công trình. TS, KTS Nguyễn Tất Thắng nhấn mạnh, để CONTECH được áp dụng rộng rãi, Nhà nước cần ban hành cơ chế ưu đãi thuế, tín dụng cho doanh nghiệp, cải cách thủ tục đầu tư và xây dựng lộ trình bắt buộc áp dụng công nghệ xây dựng công nghiệp hóa đối với những dự án nhà ở xã hội có quy mô lớn.
Trong khi đó, theo ông Ngô Duy Hoà - Tổng giám đốc Công ty CP Brasler Việt Nam, giải pháp thiết bị dành cho nhà ở xã hội cần định hướng thiết kế theo phương án “tối giản – bền bỉ – hiệu quả” nhằm nâng cao tiện ích mà vẫn giữ mức đầu tư hợp lý.
Còn theo PGS, TS, KTS Vũ Hồng Cương – Trưởng khoa Nội thất, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Nội thất Việt Nam, mô hình nhà ở xã hội tại Việt Nam cần được tiếp cận bằng tư duy thiết kế phù hợp với đặc thù: căn hộ có diện tích nhỏ, dao động từ 25 đến 70 m²; chi phí phải được tối ưu hóa để phù hợp với khả năng chi trả của người thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp; không gian bên trong phải có tính linh hoạt cao để đáp ứng nhiều nhu cầu sinh hoạt; đồng thời, quá trình phát triển cần gắn với tiêu chí bền vững.
