Gỡ “rào cản” để phát triển… điện gió ngoài khơi

>> Làm rõ thời hạn điện gió hưởng giá FIT

Mới đây, Dự thảo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch điện VIII) vừa được được Hội đồng thẩm định quốc gia thông qua và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, theo định hướng phát triển điện gió ngoài khơi đến năm 2030 được đưa vào trong Dự thảo, Việt Nam sẽ có 7GW điện gió ngoài khơi.

Thông tin tại Hội thảo “Lộ trình hiện thực hóa điện gió ngoài khơi tại Việt Nam: Hướng tới mục tiêu của Quy hoạch VIII và cam kết net Zero” vừa qua, ông Bùi Quốc Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo thuộc Bộ Công Thương cho biết, theo Dự thảo Quy hoạch điện VIII, điện gió ngoài khơi được dự kiến quy hoạch phát triển 7GW đến năm 2030; 16GW vào năm 2035 và hơn 36GW vào năm 2045. Tuy nhiên, để có được 7GW điện gió ngoài khơi đến năm 2030 thực sự là thách thức rất lớn.

Theo các chuyên gia, thực tế hiện nay, quy trình, thủ tục đầu tư điện gió ngoài khơi còn phức tạp, có sự chồng chéo về quản lý giữa các bộ, ngành, địa phương đối với vùng biển, dẫn tới thời gian chuẩn bị đầu tư kéo dài và tiềm ẩn rủi ro. Ngoài ra, có hiện tượng một số dự án đầu tư điện gió ngoài khơi được đề xuất theo kiểu “xếp gạch” với việc 1 nhà đầu tư đăng ký hết cả 1 tỉnh, như vậy, gần như hết cơ hội cho các nhà đầu tư khác.

Bên cạnh đó, hiện chưa có quy hoạch hệ thống cáp ngầm dưới biển kết nối các dự án điện gió ngoài khơi để giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái, giao thông vận tải biển và sinh kế ngư dân; chưa xác định được rõ nét dự án điện gió ngoài khơi nào sẽ được cấp chủ trương đầu tư, dẫn tới sự bị động trong đầu tư nâng cấp lưới điện đồng bộ với dự án...

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn T&T cho rằng, quá trình phê duyệt dự án, lựa chọn nhà đầu tư kéo dài sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi vào năm 2030 với 7.000MW hoặc cao hơn khi điều kiện cho phép.

Theo bà Bình, sau khi Quy hoạch Điện VIII được phê duyệt, Bộ Công Thương mới dự kiến tiếp tục xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch, làm cơ sở để xác định quy mô công suất các dự án phân theo từng địa phương, tiếp đó mới đến công tác lựa chọn nhà đầu tư... Do vậy, nếu việc phê duyệt quy hoạch, lựạ chọn dự án, lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án điện gió ngoài khơi không sớm được đẩy nhanh theo các trình tự thủ tục mục tiêu đến 2030 là rất khó khả thi.

>> Quy hoạch điện từ góc nhìn doanh nghiệp: Cơ chế rõ ràng và bình đẳng

Cùng với đó, đại diện Tập đoàn T&T cũng quan ngại, về khung chính sách, lộ trình xây dựng và ban hành cơ chế chính sách giá cho các dự án điện gió ngoài khơi đến nay chưa được chuẩn bị, thiếu các chỉ dẫn cụ thể và rõ ràng. Đặc biệt, quy định như thế nào được gọi là dự án điện gió ngoài khơi cũng là những khó khăn cho phát triển các dự án.

Cụ thể, ở Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 37/2011/QĐ-TTg về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam, Quyết định này chỉ đưa ra quy định điện gió trên bờ và ngoài khơi, trong khi dự thảo Quy hoạch Điện VIII đề cập đến điện gió trên bờ, gần bờ và điện gió ngoài khơi.

Ngoài ra, cơ chế đấu thầu, đấu giá đang được đề xuất dự kiến sẽ áp dụng cho các dự án điện năng lượng tái tạo cũng được cho là “rào cản” đối với việc phát triển điện gió ngoài khơi.

“Nếu áp dụng ngay cho điện gió ngoài khơi có thể sẽ có nhiều rủi ro và hệ lụy cho cả các nhà đầu tư “thực” lẫn mục tiêu phát triển của Quy hoạch Điện VIII cần đạt được. Điện gió ngoài khơi là lĩnh vực đầu tư còn rất mới mẻ đối với Việt Nam, trong khi có thể một số nhà đầu tư chỉ tham gia hoạt động theo hướng phát triển dự án. Vì thế, việc tham gia thầu, bỏ giá thầu trong trường hợp này có thể dẫn đến tình trạng nhiễu thị trường và sau đó là bỏ thầu…”, đại diện Tập đoàn T&T phân tích.

Đồng quan điểm với đại diện Tập đoàn T&T, ông Mark Hutchinson - đại diện Hiệp hội điện gió toàn cầu (GWEC) cho rằng, việc áp dụng cơ chế đấu thầu phát triển các dự án điện gió ngoài khơi là cần thiết, nhưng trước khi thực sự chuyển sang cơ chế này thì Việt Nam cần có thời gian chuyển đổi để tạo điều kiện cho các đơn vị xây dựng năng lực, nhà đầu tư tự tin đầu tư các dự án.

Theo ông Mark Hutchinson, doanh nghiệp phải đầu tư hàng tỷ USD cho một dự án điện gió ngoài khơi, dù là dự án nhỏ nên cần sự rõ ràng về chính sách. Thời gian để hoàn thành một dự án điện gió ngoài khơi từ khâu chuẩn bị đến khi vận hành thương mại mất 8 năm và rất nhiều việc cấp bách cần thực hiện.

Chia sẻ về những “rào cản” đang tồn tại, ông Stuart Livesay - Giám đốc quốc gia Việt Nam, Tổng giám đốc Dự án điện gió La Gàn cũng cho hay, Việt Nam đặt mục tiêu 7GW đến năm 2030, nhưng vấn đề về triển khai, lộ trình, hợp đồng mua bán điện nếu không có sự đảm bảo nhất định thì sẽ khó để thực hiện được

Theo vị đại diện dự án La Gàn, khi đầu tư dự án điện gió ngoài khơi, các khâu từ lựa chọn dự án, khảo sát, đầu tư xây dựng đều rất phức tạp và cần nguồn vốn lớn. Tất cả các công việc đòi hỏi doanh nghiệp phải thực hiện trước năm 2030 và phải làm tuần tự; cùng đó là các nghiên cứu địa kỹ thuật, tác động môi trường, sinh vật biển...phục vụ cho xây dựng.

Do vậy, vị đại diện này đề xuất, để tránh các rủi ro tiềm ẩn, Việt Nam cần sớm có các quy hoạch liên quan, hướng dẫn chi tiết để doanh nghiệp định hướng, triển khai.

Được biết, để đảm bảo cho sự phát triển của điện gió ngoài khơi, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo đã và đang đang khẩn trương nghiên cứu để báo cáo Thủ tướng cơ chế phát triển điện gió trong thời gian tới, phù hợp với Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu cũng như các quy định pháp luật liên quan như Luật Giá, Luật Điện lực.