“Hạ mốc” thời gian nhận bảo hiểm xã hội?

>>TP.Hồ Chí Minh: Kiên quyết xử lý doanh nghiệp trốn đóng BHXH, BHYT

Tuy nhiên, việc mở rộng người tham gia BHXH gặp không ít khó khăn. Một phần do quy định hiện hành về thời gian đóng BHXH tối thiểu để có lương hưu quá dài (20 năm), mặt khác BHXH tự nguyện vẫn còn hạn chế nhóm tham gia.

Trước thực tế này, Bộ LĐTB&XH đề xuất sửa Luật BHXH theo hướng, giảm thời gian tham gia BHXH tối thiểu từ 20 năm mới được hưởng lương hưu như hiện nay xuống còn 15 năm và hướng tới tiếp tục giảm xuống 10 năm trong đề nghị xây dựng Luật BHXH sửa đổi trình Chính phủ.

“Giữ chân” người tham gia

Được biết, hiện nay cả nước chỉ có 4 triệu trên tổng số 13 triệu lao động có lương hưu, trợ cấp hàng tháng. Theo Tổ chức lao động quốc tế (ILO) với chính sách đóng hưởng chế độ BHXH hiện hành, đến năm 2030 Việt Nam có 16 triệu người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp hàng tháng.

Nếu không có chính sách phù hợp, đây sẽ là gánh nặng lớn cho cuộc sống của người lao động và gây áp lực không nhỏ lên hệ thống an sinh cũng như ngân sách nhà nước.

Thay đổi này có thể khuyến khích người lao động đóng BHXH đủ thời gian hưởng lương hưu thay vì rút BHXH một lần. Nếu Luật BHXH sửa đổi được thông qua theo hướng này, ước tính mỗi năm sẽ tăng từ 10-40 ngàn lao động có lương hưu.

Bình luận về đề xuất này, ông Mai Đức Chính, nguyên phó chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, với số lượng chỉ khoảng 1/3 lao động tham gia BHXH; số còn lại thuộc khu vực phi chính thức, lao động tự do chưa tham gia BHXH có thể xem là một mối lo.

Cụ thể, số người không tham gia BHXH khi họ về già không có lương hưu sẽ là gánh nặng cho an sinh xã hội. Do đó, điều cần hướng tới là làm sao để người lao động tham gia BHXH có thể duy trì thời gian đóng BHXH để về già có sổ hưu và không hưởng trợ cấp BHXH một lần.

Để làm được điều đó, một mặt phải tuyên truyền để người dân hiểu được lợi ích của lương hưu, không chỉ ở khoản lương hằng tháng mà còn là bảo hiểm y tế khi họ về già. Vì thế, quy định để người lao động có thêm cơ hội có lương hưu bằng cách giảm thời gian tham gia BHXH tối thiểu, thay vì phải đóng tối thiểu 20 năm thì có thể giảm xuống 15 năm, 10 năm như nhiều nước đang làm là điều hợp lý và khuyến khích người lao động tham gia.

"Đây là điều hoàn toàn hợp lý, giúp người lao động có thêm động lực tham gia BHXH đủ số năm để hưởng lương hưu. 20 năm đóng BHXH như quy định hiện nay quá dài khiến người lao động có tâm lý rằng họ không thể nào làm việc đủ 20 năm và có xu hướng rút trợ cấp BHXH một lần mỗi khi chuyển việc", ông Chính nói.

>>Tăng mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu từ năm 2022

Có bảo đảm lâu dài?

Còn theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ LĐ-TB&XH), việc giảm số năm đóng BHXH có những tác dụng tốt. Song cũng nên cân nhắc thận trọng vì hiện tuổi thọ của Việt Nam đang dần cao lên, tuổi nghỉ hưu tăng và thời gian làm việc kéo dài hơn.

“Một hệ thống BHXH linh hoạt hơn là cần thiết, còn thời gian đóng cần cẩn thận tính toán, vì khi đã hạ xuống thì muốn nâng lên rất khó, trong khi xu thế bây giờ là thời gian làm việc dài hơn”, bà Hương nhấn mạnh.

Bà Hương cho rằng, nếu rút ngắn số năm đóng BHXH có thể nhìn thấy lợi ngay trước mắt, nhưng về lâu dài sẽ không bảo đảm chính sách hưu trí. Bởi xu hướng là phải tăng lên, chứ không phải giảm đi, nếu không tỷ lệ hưởng lương hưu sẽ thấp. 

Một trong những điều quan trọng nhất của chính sách hưu trí là bảo đảm được mức sống tương đối cho người già khi không còn khả năng lao động. Nếu thời gian đóng BHXH thấp quá, sẽ kéo theo mức hưởng thấp thì mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội của người về hưu sẽ không đạt được.

“Giảm số năm đóng ở đây chỉ có thể giải bài toán để người lao động đỡ sốt ruột về thời gian đóng. Thay vào đó, có thể duy trì thời gian đóng BHXH như hiện hành, duy trì một mức đóng thấp và yêu cầu bắt buộc tham gia”, bà Hương đề xuất.

Thực tế hiện nay, thời gian đóng BHXH đủ 20 năm chỉ mới là điều kiện cần để được hưởng chế độ hưu trí, bởi người lao động còn phải thỏa mãn các điều kiện đủ khác, như độ tuổi của nam/nữ; điều kiện, thời gian làm việc trong các môi trường độc hại, ngành nghề, sức khỏe… 

Do đó, việc giảm thời gian đóng BHXH xuống 15 năm, hướng tới 10 năm để hưởng chế độ hưu trí như một số nước (chỉ 10 năm) thì cần phải tính toán thận trọng, khoa học.

Bởi với thời gian đóng 10 năm, sẽ rất khó để có mức lương hưu đảm bảo đủ sống. Trong khi đó, để có mức lương hợp lý lại cần phải có cơ chế đóng mức bao nhiêu, cách đóng như thế nào.

Tính chất chia sẻ trong chính sách BHXH là chia sẻ các chế độ ngắn hạn, như ốm đau, thai sản... còn chính sách hưu trí luôn cần phải đảm bảo công bằng, bình đẳng trong đóng - hưởng.