Hạ trần, nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân

Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trao đổi với TS Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Tin học Ứng dụng, xung quanh vấn đề này.

- Đến nay, nhiều nội dung tại dự thảo Luật thuế TNCN sửa đổi, đặc biệt các phương án tính thuế với biểu thuế suất lũy tiến và mức thu nhập tính thuế từng bậc vẫn nhận được nhiều góp ý. Ông có quan điểm gì về vấn đề này?

Trước hết, việc Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi được đưa vào chương trình xem xét ở kỳ họp này đang nhận được rất nhiều quan tâm, cho thấy một điều mà chúng ta đã nói từ rất lâu, là các quy định của Luật TTNCN hiện hành đã không còn bắt kịp, sát gần với đời sống. Việc xây dựng Luật mới, với các quy định mới, biểu thuế mới, sẽ phù hợp với GDP, thu nhập bình quân đầu người hiện tại cũng như các tác động của trượt giá và mức chi tiêu của người dân trong thực tế. Cùng với đó, phải thấy rằng công tác xây dựng luật phải có tầm nhìn chiến lược, gắn với nghiên cứu khoa học, phân tích xu hướng toàn cầu, đồng thời bảo đảm tính ổn định nhưng vẫn linh hoạt để thích ứng, hay nói cách khác các quy định trong hệ thống pháp luật được chuẩn bị trước và có khả năng dự báo sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của quốc gia, tạo điều kiện cho Nhà nước quản lý, doanh nghiệp phát triển, người dân yên tâm tham gia.

Với thực tiễn Việt Nam, chúng ta thấy một xu hướng phân hóa thu nhập và đóng góp chịu thuế rất rõ; trong đó, với quy định thuế hiện nay hay biểu thuế suất lũy tiến và mức thu nhập tính thuế từng bậc theo các phương án mà Bộ Tài chính xây dựng trong Dự thảo (phương án 1, mức thuế suất cao nhất 35% áp dụng cho phần thu nhập tính thuế từ 80 triệu đồng/tháng trở lên. Với phương án 2, thuế suất cao nhất 35% chỉ áp dụng cho thu nhập từ 100 triệu đồng/tháng), đối tượng chịu thuế chủ đạo sẽ là người làm công ăn lương thuộc nhóm thu nhập trung lưu, trung cao.

Đối với doanh nghiệp, đây cũng là nguồn lực lao động chủ lực, trình độ cao, có tính quyết định phát triển công ty nói riêng, và phát triển kinh tế quốc gia nói chung (không tính các doanh nghiệp thâm dụng lao động cao). Đối với nền kinh tế, đây là nhóm tiêu dùng chủ lực, tích lũy đầu tư tạo động lực cho kinh tế tiêu dùng, tăng thu thuế Nhà nước. Khi biểu thuế suất thu cao vào nhóm đối tượng này, cũng làm tăng chi phí và hạn chế nguồn nhân lực trình độ cao cho doanh nghiệp, và cũng giảm động lực tiêu dùng.

Tổng hợp các lợi ích, thì việc giảm mức chịu thuế của nhóm đối tượng này (ví dụ chọn phương án 2, từ 100 triệu đồng/tháng mới chịu thế suất 35%), sẽ có lợi ích quốc gia nhiều hơn, ngay cả nguồn thu thuế cho ngân sách.

- Xin ông lý giải thêm về việc thuế thu tạm gọi tập trung vào nhóm thu nhập trung lưu? Điều này tác động ra sao tới doanh nghiệp?

Đối với doanh nghiệp tư nhân, chi phí lương không hoàn toàn theo mức lương cơ bản mà còn có lương thỏa thuận. Ở những khu vực mà giá cả, mức sống chi tiêu cao, doanh nghiệp có điều kiện phát triển hơn, thì người lao động cũng có thể thỏa thuận mức lương cao hơn. Nhưng lương cao chạm vào biểu thuế lũy tiến, phát sinh mức đóng cao, người thu nhập hoặc sẽ chịu thiệt hoặc sẽ lại yêu cầu được trả lương, phụ cấp, phúc lợi… cao hơn nhằm bao thuế, tức thuế sẽ tính vào chi phí hoạt động của doanh nghiệp.

Chung quy, nếu lương thấp thì doanh nghiệp có nguy cơ mất nhân sự giỏi, giảm năng suất; nếu lương cao vượt khả năng chi trả thì doanh nghiệp gánh nặng tài chính, lợi nhuận giảm. Qua đó, Nhà nước lại cũng thất thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp tính trên lợi nhuận ròng.

- Vậy theo quan điểm của ông, nên xây dựng biểu thuế suất lũy tiến và mức thu nhập tính thuế từng bậc như thế nào để phù hợp?

Các quốc gia phát triển có xu hướng thu thuế TNCN cao với người giàu (có khi chỉ chiếm 5% tổng dân số). Ví dụ, Mỹ áp thuế TNCN liên bang với mức cao nhất 37%, nhưng tính cả thuế tiểu bang và địa phương thì tổng mức thuế cao nhất trên 50%. Singapore xây dựng bậc thuế cao nhất 24% và tại Malaysia, Myanmar là 30%. Việt Nam dự kiến 35%, tương đương Thái Lan và Philippines và mức cao nhất này vẫn đang giữ trong 2 phương án của dự thảo.

Có nhiều ý kiến cho rằng cần hạ trần chịu thuế cao nhất xuống 25-30%. Đây là những ý kiến rất đáng được xem xét nếu biểu thuế suất vẫn xoay quanh thu thuế chính từ nhóm trung lưu, thu nhập trung cao. Song, khi Việt Nam hướng đến thoát bẫy thu nhập trung bình, kinh tế phát triển, đặc biệt hướng đến thu hút nhân tài cũng như đang là điểm đến di cư của dòng vốn từ giới người giàu, cần xây dựng trên nguyên tắc giảm bậc - hạ trần - nâng ngưỡng. Ví dụ, khi chúng ta đang xây 5 bậc thuế biểu thuế lũy tiến từng phần, mức thấp nhất 120 triệu đồng chịu thuế 5%, từ 120-360 triệu đồng chịu thuế 15%, thì nên chăng xem xét từ trên 200 triệu đồng chịu thuế 5%, 500 triệu đồng chịu thuế 15%... và có thể lũy tiến giữ trần 35% cho thu nhập từ 1,2 tỷ đồng.

Nếu áp dụng biểu thuế suất dự kiến, sẽ làm giảm thu từ thuế TNCN (đang chiếm dưới 10% tổng thu ngân sách Nhà nước cuối 2024), thậm chí có thể giảm hơn nếu giảm bậc - hạ trần - nâng ngưỡng, nhưng sẽ được bù đắp lại bởi tăng thu thuế thu nhập doanh nghiệp, thu VAT qua tăng sức mua tiêu dùng và những lợi ích trong tương quan phát triển doanh nghiệp, tích lũy, đầu tư…

Cuối cùng, bổ sung quan điểm về giảm trừ gia cảnh của người phụ thuộc, hiện cả 2 phương án, theo tôi cần xem xét trên yếu tố phân vùng, không cào bằng. Bởi chi tiêu, học tập, y tế cho 1 cá nhân ở khu vực nông thôn, miền núi hoàn toàn khác với các đô thị, siêu đô thị. Nếu tăng quá cao nhằm giảm trừ cho phù hợp chi tiêu thực tế của TP HCM, thì thất thu thuế qua giảm trừ quá cao tại các các vùng khác. Ngược lại, nếu quá thấp, sẽ lại là quy định đi sau thực tế của những khu vực đông dân cư và đông người lao động chịu thuế như TP HCM, Hà Nội…

- Trân trọng cảm ơn Ông!