Kiểm tra chuyên ngành ám ảnh doanh nghiệp

Chi phí không chính thức mới đáng lo

Trở lại với công bố của Bộ KHĐT, Bộ này lấy ví dụ, theo quy định tại Thông tư số 285/2016 Bộ Tài chính, mức phí mới về kiểm dịch thú y rất cao và chênh lệch lớn so với mức phí cũ; ảnh hưởng nhiều tới chi phí của doanh nghiệp. Ví dụ, trong năm 2016, chi phí kiểm tra chuyên ngành của một doanh nghiệp trên địa bàn TP HCM vào khoảng 300 triệu/tháng thì nay đã tăng gần 700 triệu đồng/tháng do áp dụng theo mức phí mới này.

Thời gian kiểm tra thực tế kéo dài đến 48 tiếng, thậm chí có trường hợp kéo dài 72 tiếng, tức 3 ngày. Như vậy, chi phí lưu kho lưu bãi của các doanh nghiệp là “khủng khiếp”. Bởi tại khu vực cảng Hải Phòng, Quảng Ninh, mỗi năm có khoảng 80 triệu TEU (container tiêu chuẩn) hàng hóa, trong đó có khoảng 10% là thức ăn chăn nuôi hoặc nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, tức là khoảng 8 triệu container. Đây chỉ là một trong những ví dụ rất nhỏ liên quan đến chi phí kiểm tra chuyên ngành.

Chẳng hạn, để nhập khẩu một lô hàng điện lạnh, doanh nghiệp phải thực hiện các loại kiểm tra sau: Kiểm tra tương thích điện từ (EMC): 16-20 triệu/mẫu sản phẩm (không kiểm tra phá huỷ). Chi phí không chính thức là 4 triệu/tờ kết quả. Kiểm tra hiệu suất năng lượng: 16 triệu/mẫu sản phẩm. Kiểm tra hợp quy và dán tem CR: 6 triệu/mẫu sản phẩm và giá trị mẫu sản phẩm bị mất (kiểm tra phá huỷ đối với sản phẩm nhập lần đầu). Chi phí không chính thức 2 -3 triệu/tờ kết quả. Trong khi, chi phí chính thức dán nhãn năng lượng thực hiện theo lô của Tổng cục Năng lượng (Bộ Công Thương) 500.000 đồng/hồ sơ, thì chi phí không chính thức: 2 triệu đồng/hồ sơ.

Một ví dụ khác được Bộ KH&ĐT dẫn chứng là lô hàng gồm 6 máy xay thịt, để thực hiện thủ tục công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm tại Bộ Y tế, doanh nghiệp phải thử nghiệm sản phẩm tại đơn vị được Bộ Y tế chỉ định với mức phí 22.900.000 đồng.

Để hình dung về mức chi phí “khủng khiếp” của doanh nghiệp, tại buổi làm việc với Bộ GTVT về công tác kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng - Tổ trưởng Tổ công tác của Thủ tướng cho biết: Mỗi năm các doanh nghiệp phải mất 30 triệu ngày công và 15.000 tỷ đồng cho việc kiểm tra chuyên ngành với 100.000 mặt hàng xuất nhập khẩu. Trong khi đó, tỷ lệ phát hiện sai phạm rất thấp.

Chồng chéo

Bên cạnh đó, việc thực hiện quản lý chuyên ngành không dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro, không cho phép kế thừa kết quả đã kiểm tra bởi các doanh nghiệp khác (với cùng model mặt hàng nhập khẩu), không chủ động thừa nhận các thương hiệu nổi tiếng đã gây lãng phí lớn cho doanh nghiệp và xã hội.

Số lượng văn bản điều chỉnh hoạt động quản lý, kiểm tra chuyên ngành nhiều theo cơ quan hải quan thống kê (đến tháng 4/2017) có 414 văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và kiểm tra chuyên ngành.
Tỷ lệ các lô hàng nhập khẩu phải kiểm tra chuyên ngành tại giai đoạn thông quan vẫn chưa giảm (ở mức 30-35%), trong khi mục tiêu của Nghị quyết 19 đặt ra là giảm xuống còn 15% đến 2017. Đáng chú ý là thực trạng quản lý, kiểm tra chuyên ngành chồng chéo giữa các Bộ vẫn chưa được cải thiện. Ví dụ, kiểm định kỹ thuật an toàn lao động, huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động và quan trắc môi trường lao động thuộc quản lý của 10 Bộ theo Nghị định 44/2016/NĐ-CP.

Tại hội nghị đối thoại với doanh nghiệp năm 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh năm 2017 là năm giảm chi phí cho doanh nghiệp. “Một trong những hành động tiếp theo của Chính phủ là sẽ tiếp tục rà soát các quy định và thực hiện quyết liệt các giải pháp nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp như chi phí thủ tục hành chính về thuế, hải quan, giấy phép, phí BOT, chi phí về logicstic... Đây là khoản đang đè nặng lên doanh nghiệp mà phải nghiên cứu để giảm bớt cho doanh nghiệp" - Thủ tướng khẳng định.

Nghị quyết 01 vừa được Chính phủ ban hành tiếp tục đặt mục tiêu giảm thời gian thực hiện thủ tục và chi phí hoạt động của người dân, doanh nghiệp. Bảo đảm cắt giảm, đơn giản hóa 50% danh mục hàng hóa, sản phẩm và thủ tục kiểm tra chuyên ngành; cắt giảm, đơn giản hóa 50% điều kiện đầu tư kinh doanh.

Ts. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương:Một sản phẩm quá nhiều bộ quản lý Các thủ tục về kiểm tra chuyên ngành đến hiện giờ vẫn còn rất phức tạp và chồng chéo trong quản lý Nhà nước. Đơn cử, một sản phẩm do 2 – 3 hoặc 4 bộ cùng quản lý nhưng không phải cùng một quy trình thủ tục giống nhau, bằng một tiêu chí chất lượng như nhau và thông thường là khác nhau. Từ đó, chi phí của doanh nghiệp gồm chính thức và phi chính thức là rất lớn. Mặc dù Chính phủ đã nhận ra vấn điều này và yêu cầu thay đổi, nhưng so với kết quả thực hiện vẫn còn một khoảng cách quá xa. Mấu chốt là các bộ phải đặt chỉ tiêu cắt giảm danh mục quản lý hàng hóa chuyên ngành xuống ít nhất một nửa. Chuyên gia kinh tế, TS. Lê Đăng Doanh: Thủ tướng cũng bức xúc về vấn đề này Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết hiện nay có 200 danh mục với 100.000 hàng hóa các loại phải chịu sự kiểm tra liên ngành, trong đó có không ít sản phẩm chịu sự kiểm tra chồng chéo của hai, ba bộ cùng kiểm tra một sản phẩm. Theo báo cáo của Tổng Cục Hải Quan, 72% thời gian kiểm tra thuộc về các bộ, ngành, Hải Quan chỉ chịu trách nhiệm về 28% thời gian làm thủ tục ở cửa khẩu. Thủ Tướng Chính phủ đã nhiều lần chỉ thị phải cắt giảm các chi phí này, phối hợp và thống nhất chương trình hành động giữa các bộ, thực hiện kiểm tra theo xác suất thay cho kiểm tra từng lô hàng... Ngọc Hà - Nguyễn Việt ghi