Kinh doanh nền tảng mở thêm không gian tăng trưởng

Kinh doanh nền tảng là một trong 3 thành phần chính của kinh tế số. Đây là mô hình kinh doanh mới, liên kết người bán và người mua, phát triển dựa trên công nghệ kỹ thuật số, dữ liệu. Mô hình kinh doanh này đang thâm nhập sâu rộng vào Việt Nam ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực trong thời gian gần đây.

Từ những nghiên cứu tác động của kinh doanh nền tảng tới nền kinh tế, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương) thông tin: thị trường Việt Nam xuất hiện nhiều hoạt động kinh doanh nền tảng, thích ứng với xu hướng công nghệ và phù hợp với xu hướng chuyển đổi trên thế giới. Năm 2023, số lượng người dùng trên các nền tảng số Việt Nam tăng trưởng 46% so với năm 2022.

Sự phát triển nhanh của kinh doanh nền tảng góp phần thúc đẩy xu hướng mua sắm trực tuyến tăng nhanh cả về số lượng và tốc độ. Từ đó, thương mại điện tử trở thành một trụ cột tăng trưởng cho kinh tế số của Việt Nam.

Tại Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ tăng thêm khoảng 4 tỷ USD (tương đương 25%) so với năm 2022, đạt 20,5 tỷ USD. Doanh thu thương mại điện tử năm 2024 ước đạt 27,7 - 28 tỷ USD, tăng 36%, thuộc nhóm nước có tốc độ tăng trưởng hàng đầu thế giới.

Các ứng dụng nền tảng số xuất hiện nhiều nhất trong ngành vận tải, bán lẻ, y tế, giáo dục, ngân hàng, tài chính... Năm 2022, tổng giá trị tăng thêm của ngành nền tảng đóng góp 40,5 tỷ USD vào GDP của Việt Nam, tương đương 9,92%. Trong đó, ngành nền tảng lĩnh vực vận tải đóng góp 6,8 tỷ USD, chiếm 16,8% giá trị tăng thêm của ngành nền tảng, tương đương 1,7% GDP của nền kinh tế.

Kết quả nghiên cứu của CIEM cũng cho thấy, với 1 tỷ USD tăng thêm về sản phẩm cuối cùng của kinh doanh nền tảng sẽ tăng sản lượng của toàn nền kinh tế lên 2,754 tỷ USD, kích thích giá trị tăng thêm của nền kinh tế là 1,1918 tỷ USD; tại hơn 93 nghìn cơ hội việc làm và tăng thu nhập của người lao động thêm 0,7326 tỷ USD.

Theo bà Nguyễn Minh Thảo, kinh doanh nền tảng không chỉ kích thích giá trị tăng thêm, thu nhập và cơ hội việc làm cho người lao động của chính ngành đó mà còn lan toả giá trị tăng thêm sang nhiều ngành khác. Đặc biệt, hình thức kinh doanh này đã tạo cơ hội mới và phát triển song hành cùng các phương thức sản xuất, kinh doanh truyền thống.

Sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng đã tạo động lực khuyến khích các doanh nghiệp kinh doanh truyền thống đổi mới tư duy kinh doanh, nâng cao năng lực nội tại để gia tăng sức cạnh tranh, thích ứng với xu hướng mới.

Tuy nhiên, có sự khác biệt giữa các vùng kinh tế trong đóng góp vào giá trị tăng thêm của ngành nền tảng. Vùng đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ có mức đóng góp lớn nhất. Điều này cho thấy còn nhiều dư địa để phát triển ngành nền tảng và ngành dịch vụ nền tảng trong lĩnh vực vận tải ở các vùng kinh tế còn lại của Việt Nam trong tương lai.

Sự phát triển của kinh doanh nền tảng được nhận định là thuận lợi khi tư duy quản lý và hệ thống pháp luật dần đổi mới để thích ứng với xu hướng mới. Chính phủ có thể chế chính sách nhằm thúc đẩy mô hình này phát triển, tạo tác động lan tỏa đến toàn bộ hệ sinh thái kinh tế số và cả nền kinh tế. Từ những kết quả đã đạt được, với ưu thế về công nghệ, kinh tế số, trong đó có kinh doanh nền tảng là một trong những ngành chủ chốt đóng góp thực hiện mục tiêu tăng trưởng GDP cao trong thời gian tới.

Bà Nguyễn Minh Thảo cho rằng, để tạo động lực phát triển mạnh mẽ các dịch vụ kinh doanh nền tảng và kinh tế số, hệ thống chính sách và pháp luật về kinh tế số, kinh tế nền tảng cần tiếp tục được hoàn thiện hướng tới hỗ trợ doanh nghiệp, giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian cấp phép các sản phẩm, dịch vụ công nghệ mới,... Trong đó, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) là một khuyến nghị luôn được đề xuất khi bàn đến khung khổ chính sách cho công nghệ và đột phá.