“Lách luật” cài thầu quen, “chèn” thầu lạ

Thực tế, vẫn còn không ít chủ đầu tư cố tình cài cắm các tiêu chí gây hạn chế sự tham gia của nhà thầu trong hồ sơ mời thầu, từ đó biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế, thậm chí chỉ định thầu, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp.

Một gói thầu tại huyện Đông Anh (Hà Nội) từng vướng nhiều “lùm xùm” khi chỉ có 1 nhà thầu tham dự. Ảnh N.C

Điển hình như tại Thành phố Hải Phòng, Ban Quản lý dự án đầu tư huyện Kiến Thụy, đang tổ chức đấu thầu gói thầu Cải tạo đường trục thôn Trà Phương, xã Thụy Hương. Một số nhà thầu cho biết, tại hồ sơ mời thầu, tiêu chí về hợp đồng nguyên tắc cung ứng nguyên, vật liệu cho thi công đã trở thành “chốt chặn” với nhiều nhà thầu “lạ”.

Được biết, gói thầu nêu trên có giá dự toán 19,278 tỷ đồng, thuộc Dự án Nâng cấp đường giao thông thực hiện xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu tại xã Thụy Hương. Dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước, với tổng mức đầu tư 127,718 tỷ đồng.

Theo phản ánh, trong số các tiêu chuẩn kỹ thuật, đối với nội dung đánh giá về mức độ đáp ứng của các loại nguyên, vật liệu dùng trong thi công (xi măng, cát, đá, nhựa đường, ống cống...), hồ sơ mời thầu yêu cầu nhà thầu phải có hợp đồng nguyên tắc ký với đơn vị cung cấp tại địa phương nơi có công trình (kèm theo đăng ký kinh doanh của đơn vị ký hợp đồng nguyên tắc). Trường hợp không đáp ứng, sẽ bị đánh giá không đạt tại nội dung này, đồng nghĩa với việc nhà thầu bị loại.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia về đấu thầu, đối với các loại nguyên, vật liệu dùng trong thi công, các nhà thầu có thể tự đề xuất nguồn cung cấp theo nguyên tắc đảm bảo chất lượng và khả năng sẵn sàng đáp ứng, thay vì chỉ được ký hợp đồng cung cấp với các đơn vị tại địa phương. Theo đó, chỉ bằng một tiêu chí này, hồ sơ mời thầu có thể loại nhiều nhà thầu có khả năng thực hiện gói thầu.

Hay như tại tỉnh Bắc Kạn, gói thầu Thi công xây dựng công trình thuộc Dự án Nhà lớp học 8 phòng Trường TH - THCS Vi Hương, huyện Bạch Thông, do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Bạch Thông là chủ đầu tư đã đưa tiêu chí trái với Chỉ thị 47/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Theo chia sẻ của một nhà thầu (xin giấu tên), hồ sơ mời thầu đưa ra tiêu chí đánh giá về uy tín của nhà thầu thông qua nghĩa vụ thực hiện công tác đóng bảo hiểm cho cán bộ. Cụ thể, nhà thầu được đánh giá “đạt” nếu có xác nhận của cơ quan thu bảo hiểm về việc đơn vị đã hoàn thành nghĩa vụ đóng bảo hiểm cho cán bộ của nhà thầu đến thời điểm tham dự thầu. Nếu không đáp ứng yêu cầu này sẽ bị đánh giá “không đạt”.

Ngoài ra, nhà thầu còn phải chứng minh uy tín thông qua nghĩa vụ nộp các khoản thuế vào ngân sách nhà nước. Cụ thể là phải có xác nhận của cơ quan quản lý thuế về việc hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế đến thời điểm tham dự thầu.

Luật sư Hoàng Việt Hùng – Giám đốc Công ty TNHH tư vấn UPLAW:
Cần mạnh tay xử lý

Mẫu hồ sơ mời thầu xây lắp, mua sắm hàng hóa ban hành kèm theo Thông tư số 03/2015/TT-BKHĐT, Thông tư số 05/2015/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư không yêu cầu đưa các tiêu chí về xác nhận đóng bảo hiểm hay hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế vào tiêu chí đánh giá để loại nhà thầu. Nghị định số 63/2014/NĐ-CP cũng quy định trong hồ sơ mời thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

Từ thực tế có nhiều đơn vị vẫn lạm dụng đưa các quy định này vào hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu Chỉ thị số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ, chủ đầu tư, bên mời thầu không đưa ra các điều kiện trong hồ sơ mời thầu để hạn chế sự tham dự thầu của nhà thầu như yêu cầu nhân sự thực hiện gói thầu phải đóng bảo hiểm xã hội, phải là nhân sự đang ký hợp đồng với nhà thầu…

Vì thế, việc hồ sơ mời thầu đưa tiêu chí nhà thầu phải có xác nhận của cơ quan thu bảo hiểm về việc đơn vị đã hoàn thành nghĩa vụ đóng bảo hiểm cho cán bộ của nhà thầu đến thời điểm tham dự thầu là không phù hợp, có thể dẫn đến hạn chế sự tham gia của nhà thầu.

Để chữa được bệnh “cài cắm” trong hồ sơ mời thầu, cần gắn trách nhiệm khi để xuất hiện những “vết sạn”, những tiêu chí bất thường trong hồ sơ mời thầu. Các cơ quan thanh tra, kiểm tra, cấp có thẩm quyền phải mạnh tay thực thi các chế tài xử lý với các hành vi vi phạm trong việc lập, thẩm định và phê duyệt hồ sơ mời thầu.