Luật Doanh nghiệp 2025: Minh bạch sở hữu, chặn đầu tư "núp bóng"

Đây là chia sẻ của Luật sư Nguyễn Hưng Quang, Luật sư Điều hành VPLS NHQuang & Cộng sự, Chủ tịch Trung tâm Hòa giải thương mại Quốc tế Việt Nam (VICMC) với Diễn đàn Doanh nghiệp.

- Ông đánh giá thế nào về quy định mới liên quan đến việc doanh nghiệp phải kê khai thông tin chủ sở hữu hưởng lợi trong Luật Doanh nghiệp vừa được thông qua?

Khái niệm chủ sở hữu hưởng lợi (CSHHL) được quy định tại Luật Phòng, chống rửa tiền (PCRT) 2012, tiếp tục được củng cố tại Luật PCRT 2022 và cụ thể hoá tại Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025. Khái quát theo các quy định pháp luật, chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân có quyền sở hữu trên thực tế vốn điều lệ hoặc có quyền chi phối đối với một pháp nhân. Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 đã bổ sung các quy định cụ thể về nghĩa vụ kê khai, thông báo, lưu giữ và cung cấp thông tin CSHHL của doanh nghiệp có tư cách pháp nhân. Các quy định này nhằm cụ thể hoá các quy định về phòng, chống rửa tiền cũng như nhằm hạn chế tình trạng “đầu tư núp bóng”, “đầu tư chui”, tăng cường tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh.

Việc đăng ký thông tin về CSHHL không phải là vấn đề mới ở Việt Nam hay trên toàn cầu. Theo Báo cáo Sẵn sàng Kinh doanh 2024 của Ngân hàng Thế giới (B-Ready), các chỉ số về “Bắt buộc phải đăng ký thông tin của CSHHL/Mandatory to Register Beneficial Owners' Information”, “Loại thông tin bắt buộc về CSHHL/Mandatory Type of Information Required for Beneficial Owners” và “Thời hạn bắt buộc đăng ký thông tin CSHHL/Mandatory Time Limit to Register Beneficial Owners' Information” thì 37/50 quốc gia được khảo sát đều có thông tin này. Khi Việt Nam thực hiện các yêu cầu minh bạch và quản lý thông tin về CSHHL, môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam sẽ đánh giá minh bạch hơn thì Việt Nam khả năng thu hút hơn về dòng vốn đầu tư nước ngoài. Giao dịch tài chính với nước ngoài sẽ không bị tính thêm các khoản phí liên quan.

- Theo ông, trong quá trình triển khai thực tế, doanh nghiệp có thể gặp những khó khăn gì trong việc xác định và kê khai chủ sở hữu hưởng lợi?

Trên thực tế, trước khi Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 quy định về trách nhiệm kê khai, thông báo, lưu giữ và cung cấp thông tin CSHHL của doanh nghiệp thì các trách nhiệm này đã được quy định tại Luật PCRT 2022. Tuy nhiên, việc thực hiện quy định này còn gặp nhiều hạn chế trên thực tế trong nhiều năm. Các quy định trước đó chưa đủ để giúp cho doanh nghiệp hiểu về trách nhiệm cụ thể đối với việc thu thập thông tin, kê khai thông tin, thông báo thông tin. Nhiều doanh nghiệp còn nhầm tưởng trách nhiệm thu thập thông tin về CSHHL chỉ dành cho các tổ chức tài chính mà không phải dành cho mình. Do đó, Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 đã quy định cụ thể về trách nhiệm kê khai, thông báo, lưu giữ và cung cấp thông tin CSHHL của doanh nghiệp.

Ngay sau khi Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 được Quốc hội thông qua vào ngày 17/6/2025, Chính phủ và Bộ Tài chính đã khẩn trương ban hành Nghị định 168/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 về đăng ký doanh nghiệp và Thông tư số 68/2025/TT-BTC ngày 01/7/2025 về ban hành biểu mẫu sử dụng trong đăng ký doanh nghiệp, đăng ký hộ kinh doanh. Những văn bản này đã hướng dẫn cụ thể trách nhiệm kê khai, thông báo, lưu giữ và cung cấp thông tin CSHHL của các loại hình doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, bao gồm công ty hợp danh, công ty TNHH có 02 thành viên trở lên, công ty cổ phần. Đồng thời, Nghị định 168/2025/NĐ-CP cũng hướng dẫn việc xác định đối tượng CSHHL có sở hữu gián tiếp đối với doanh nghiệp. Những quy định này hỗ trợ doanh nghiệp, cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc xác định CSHHL đích thực của doanh nghiệp.

-Vậy ông có đề xuất gì để quy định về chủ sở hữu hưởng lợi thực sự đi vào cuộc sống, vừa đảm bảo được mục tiêu minh bạch thông tin, vừa tránh làm tăng gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp?

Thực tế, các cơ quan nhà nước đã cố gắng hạn chế yêu cầu kê khai về CSHHL đối với doanh nghiệp. Các quy định, biểu mẫu của Nghị định 168/2025/NĐ-CP và Thông tư số 68/2025/TT-BTC đã cố gắng hạn chế tối đa chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp trong công tác kê khai thông tin.

Các doanh nghiệp thành lập trước ngày 01/7/2025 thì thực hiện bổ sung thông tin CSHHL, thông tin để xác định CSHHL đồng thời với thời điểm doanh nghiệp thực hiện thủ tục đăng ký thay đổi hoặc thông báo thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp gần nhất với thời điểm ngày 01/7/2025 mà không đòi hỏi các doanh nghiệp phải thực hiện ngay khi Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 có hiệu lực. Quy định pháp luật cũng cho phép doanh nghiệp có thể có thể thực hiện việc đăng ký nếu doanh nghiệp mong muốn. Đối với các doanh nghiệp thành lập sau ngày 01/7/2025, thì người thành lập doanh nghiệp kê khai thông tin CSHHL, thông tin để xác định CSHHL khi thành lập doanh nghiệp. Các quy định nêu trên đã tạo điều kiện thuận lợi tương đối cho các doanh nghiệp thực hiện.

Theo quan điểm của tôi, để giảm thiểu hơn nữa chi phí tuân thủ của các doanh nghiệp và bảo đảm được mục tiêu minh bạch thông tin khi thực hiện trách nhiệm này, các cơ quan chức năng nên phát huy các nguồn dữ liệu dân cư hiện có để có thể hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xác định, kê khai, thu thập thông tin như vậy.

- Trân trọng cảm ơn ông!