Ngành cá tra vẫn duy trì được cạnh tranh tại thị trường Mỹ

Tháng 7/2025, ngành cá tra Việt Nam tiếp tục ghi nhận tín hiệu tích cực khi kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 197 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 7 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu cá tra đạt 1,22 tỷ USD, tăng 11,1% so với cùng kỳ năm trước, tạo nền tảng vững chắc để ngành hướng đến mục tiêu 2 tỷ USD cho cả năm.

Một trong những nguyên nhân giúp cá tra Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu trong tháng 7 là lợi thế thuế quan tại thị trường Mỹ. Hiện tại, mức thuế xuất khẩu vào Mỹ chỉ ở mức 20%, sau khi được điều chỉnh giảm từ mức cao hơn trước đây. So với các đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc hay Brazil, đây được xem là lợi thế đáng kể.

Bà Lệ Hằng – Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep) đánh giá, mặc dù cũng chịu thuế đối ứng 20%, nhưng mức độ cạnh tranh không cao do Việt Nam gần như là nước duy nhất cung cấp cá tra tại Mỹ. Bà cũng cho biết, mới đây, kết quả cuối cùng của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 20 (POR20) cho thấy 7 doanh nghiệp Việt Nam được áp mức thuế 0%, trong đó có Vĩnh Hoàn, doanh nghiệp đã thoát khỏi vụ kiện. Đây được xem là tín hiệu tích cực giúp ngành cá tra duy trì được thị phần tại thị trường Mỹ.

Shinhan Securities cũng đánh giá, cá tra Việt Nam vẫn duy trì được lợi thế cạnh tranh đáng kể ở thị trường Mỹ cũng như các thị trường châu Âu nhờ nguồn cung ổn định, có khả năng chế biến linh hoạt, phù hợp với nhiều phân khúc thị trường và giá thành cạnh tranh hơn so với các loại cá thịt trắng khác ngay cả khi chịu mức thuế 20%.

Thực tế cho thấy, cá tra đã từng được bán với giá 4,5 USD/kg vào các năm 2018 và 2022, mức giá này cao hơn 25% so với giá cả ước tính khi đã áp dụng mức thuế đối ứng 20%, nhưng thị trường Mỹ vẫn tiêu thụ ổn định. Trong ngắn hạn, thị trường sẽ cần một giai đoạn điều chỉnh để chấp nhận mức giá mới. Trong trung và dài hạn, Shinhan Securities kỳ vọng thị trường Mỹ có khả năng hấp thụ tốt mức giá mới này khi cá tra là sản phẩm có giá thành hợp lý so với các đối thủ khác.

Đơn vị này cho rằng, nhờ sở hữu chuỗi giá trị hoàn chỉnh và khép kín - từ con giống, thức ăn, nuôi trồng, chế biến đến phân phối, ngành cá tra Việt Nam có khả năng kiểm soát chặt chẽ chất lượng ở từng công đoạn và đáp ứng đầy đủ yêu cầu truy xuất nguồn gốc của các thị trường quốc tế.

“Chính mô hình liên kết chuỗi đã giúp Việt Nam giữ ổn định nguồn cung và đáp ứng đồng đều các yêu cầu về size cá, màu thịt, kết cấu phi lê, đây là lợi thế hơn so với các quốc gia đối thủ như Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia. Chúng tôi ước tính tỷ lệ nội địa hóa ngành cá tra ở Việt Nam đạt ở mức cao khoảng 80%, chỉ một phần ít nguyên liệu để sản xuất thức ăn nuôi thuỷ sản và thuốc phải nhập khẩu”, Shinhan Securities đánh giá.

Hiện tại, Việt Nam chiếm lĩnh trong xuất khẩu cá tra sang châu Âu nhưng kim ngạch vẫn còn thấp do vị trí địa lý và tính cạnh tranh của mặt hàng này tương đối lớn. Với tiềm năng tiêu thụ lớn của thị trường EU, cá tra Việt Nam vẫn có nhiều cơ hội để tăng trưởng nhờ: nguồn cung ổn định, có nhiều điểm tương đồng về độ chắc thịt và mùi vị so với một số loài cá thịt trắng khác cá cod, cá haddock, cá minh thái và giá thành cạnh tranh.

Đặc biệt, giá cá tuyết đang có xu hướng tăng cao do hạn ngạch khai thác giảm vì tình trạng đánh bắt quá mức và khả năng phục hồi đàn cá thấp. Thêm vào đó, việc Liên minh châu Âu áp thuế 13,7% đối với cả minh thái nhập khẩu từ Nga sẽ tạo ra một khoảng trống thị trường thuận lợi cho cá tra Việt Nam, vốn đang được hưởng thuế suất 0% theo Hiệp định EVFTA.

Theo Shinhan Securities, trong nửa đầu năm 2025, Brazil đã vươn lên thành thị trường đứng thứ 2 nhập khẩu cá tra Việt Nam, chỉ đứng sau Trung Quốc và ngang với Mỹ. Trước những thách thức từ thuế đối ứng của Mỹ, Brazil là điểm đến chiến lược để Việt Nam giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Nhu cầu tiêu thụ cao, nguồn cung nội địa thiếu hụt, cùng chính sách nới lỏng tiêu chuẩn nhập khẩu mở ra cơ hội lớn cho cá tra Việt Nam.

Thứ nhất, bất chấp lợi thế về bờ biển dài, nguồn nước và đa dạng sinh học biển, Brazil phải nhập khẩu 60% hải sản tiêu thụ từ các quốc gia Nam Mỹ, châu Á và châu Âu, điều này được lý giải bởi các yếu tố văn hóa và những thách thức liên quan đến giao thông.

Thứ hai, nhu cầu thủy sản tại Brazil đang tăng lên nhờ văn hóa ẩm thực, nhất là tại các khu vực duyên hải và các đô thị lớn như São Paulo và Rio de Janeiro. Mức tiêu thụ bình quân 12 kg/người/năm, dù cao hơn Mỹ nhưng thấp hơn Nhật Bản, cho thấy dư địa tăng trưởng đáng kể.

Ngoài ra, cá tra hiện là mặt hàng thủy sản lớn nhất của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Đông khi chiếm tỷ trọng 40% kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2024. Cá tra phile, cắt khúc và nguyên con đông lạnh tiếp tục chiếm ưu thế nhờ vào tính tiện lợi và dễ chế biến, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của người tiêu dùng khu vực này.

Trung Đông được đánh giá là một trong những thị trường tiềm năng của thủy sản Việt Nam, nhờ khu vực Trung Đông có hầu hết dân số theo đạo Hồi, do đó thủy hải sản đã trở thành món ăn kiêng truyền thống ở nơi đây. Bên cạnh đó, Trung Đông còn là nơi tập trung, luân chuyển nguồn hàng thủy sản sang các thị trường khác ở Bắc Phi và Tây Á.