Ô nhiễm môi trường làng nghề, cụm công nghiệp (Bài 1): Nan giải tìm lối thoát

Điểm nóng tại Thủ đô…

Báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, giai đoạn 2019 – 2020, sau tiến hành điều tra, khảo sát, lấy mẫu và phân tích môi trường tại các làng nghề trên địa bàn để phân loại cho thấy, có 103 làng nghề thuộc nhóm ô nhiễm nghiêm trọng, 74 làng nghề ô nhiễm và 52 làng nghề không ô nhiễm, tỷ lệ nước thải làng nghề được thu gom xử lý chỉ chiếm khoảng 5,2%.

Như tại xã Dương Liễu (Hoài Đức, Hà Nội) nơi có hàng trăm hộ dân tham gia sản xuất miến, tuy nhiên, cứ 100 tấn củ dong nguyên liệu, sau sơ chế chỉ thu được 20 tấn bột, còn lại 80 tấn là đất, bã, được xả thải ra các mương, cống rãnh, đe dọa nghiêm trọng môi trường xung quanh.

Hay, một ví dụ khác là xã Vân Từ (Phú Xuyên, Hà Nội) với gần 1.000 hộ sản xuất quần áo, mỗi ngày, có đến 700 tới 800kg rác thải công nghiệp (vải vụn) được thải ra môi trường, thế nhưng, vì chi phí xử lý cao nên đa phần đều được các hộ sản xuất tự đốt hoặc chôn lấp, không đảm bảo quy định bảo vệ môi trường.

Được biết, để khắc phục tình trạng trên, ngoài kế hoạch đầu tư xây dựng hệ thống xử lý ô nhiễm môi trường, thì phương án đưa các làng nghề vào các khu tập trung, các cụm công nghiệp cũng được các cơ quan chuyên môn tính đến, thế nhưng, liệu có khả quan?

Mở rộng vùng ô nhiễm?

Trước đó, liên quan đến vấn đề đã nêu, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường - Bùi Cách Tuyến cũng từng nhận định: "Chủ trương quy hoạch các cụm công nghiệp tập trung cho làng nghề để di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm vào một khu vực tập trung để quản lý là đúng, tuy nhiên, khi thực hiện không kiên quyết đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập, dẫn tới kết quả và hiệu quả hạn chế;…”.

Và mới đây, thông tin với báo chí ông Hoàng Dương Tùng - nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết, các cụm công nghiệp là khu vực do địa phương quyết định đầu tư nên nguồn lực, nguồn nhân lực và việc đầu tư ở đây hết sức hạn chế, nhiều cụm công nghiệp làng nghề lại đang biến thành khu vực giãn dân và mở rộng vùng ô nhiễm…

Cũng theo ông Tùng, hầu hết cụm công nghiệp làng nghề cơ sở hạ tầng mới chỉ dừng lại ở việc cấp điện, hệ thống đường giao thông nội bộ đơn giản… mà không có các hạng mục, công trình về bảo vệ môi trường, nguồn vốn đầu tư hạ tầng được thực hiện dựa trên đóng góp của các cơ sở sản xuất, kinh doanh trong Cụm nên vận hành, duy tu, bảo dưỡng cơ sở hạ tầng không được thường xuyên...

“Ví dụ như quy hoạch cụm công nghiệp sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ ở Đồng Kỵ, Bắc Ninh; mây tre đan Trường Yên, Hà Nội đã trở thành khu vực sinh hoạt và sản xuất mới, hầu hết các khu/cụm công nghiệp loại này không có công trình xử lý nước thải tập trung, cơ sở hạ tầng nói chung và bảo vệ môi trường nói riêng rất yếu kém,… dẫn tới việc gây ô nhiễm môi trường bởi các chất thải phát sinh và xu hướng này sẽ ngày càng nghiêm trọng...”, ông Tùng dẫn chứng.