Chiến sự Nga- Ukraine: Ukraine có nguy cơ mất lợi thế vệ tinh

CẨM ANH• 11/02/2023 03:39

SpaceX đang triển khai các biện pháp để ngăn quân đội Ukraine sử dụng Starlink, dịch vụ Internet qua vệ tinh để điều khiển máy bay không người lái trong khu vực chiến sự với Nga.

>>Chiến sự Nga - Ukraine: Nga dồn lực tấn công phía Đông Ukraine

Binh lính Ukraine

Binh lính Ukraine bên thiết bị kết nối Starlink. (Nguồn: Reuters)

SpaceX cảnh giác

Chủ tịch SpaceX Gwynne Shotwell cho biết rằng dịch vụ của công ty không dành cho hoạt động vũ khí hoá. Thời gian vừa qua, quân đội Ukraine đã sử dụng Starlink làm công cụ liên lạc băng thông rộng để chống lại quân đội Nga bằng cách điều khiển máy bay không người lái.

Bà Shotwell nói thêm, điều này đã vượt ra ngoài phạm vi thỏa thuận mà SpaceX giao kết với chính phủ Ukraine khi thỏa thuận ban đầu chỉ có mục đích nhân đạo, như cung cấp Internet băng thông rộng cho các bệnh viện, ngân hàng và gia đình bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột.

Được biết, SpaceX đã vận hành rất nhiều thiết bị đầu cuối Starlink đến Ukraine, qua đó cho phép quân đội nước này thực hiện việc liên lạc thông qua gần 4.000 vệ tinh mà SpaceX đã phóng lên quỹ đạo Trái đất. Quân đội Ukraine đã sử dụng khá hiệu quả máy bay không người lái để phát hiện các vị trí của đối phương, xác định mục tiêu cho hỏa lực tầm xa và thả bom; đồng thời giám sát các cuộc điều động của quân đội Nga và điều chỉnh chiến thuật của họ trên mặt đất. Các hoạt động này nhiều khả năng được hỗ trợ tốt từ hệ thống Starlink.

Trên thực tế, kể từ khi cuộc tấn công Ukraine của Nga bắt đầu, các vệ tinh đã trở thành vũ khí không thể thiếu đối với quân đội, cơ quan tình báo và các nhóm nhân đạo. Một số vệ tinh có thể theo dõi các chuyển động của quân đội vào ban đêm và phát hiện xe tăng ẩn dưới gốc cây.

Theo The Wall Street, ngay cả trước khi quân đội Nga tiến vào Ukraine, các vệ tinh giám sát thương mại đã cho thấy bản đồ các kế hoạch của Điện Kremlin. Vào tháng 2/2022, một vài ngày trước khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, Tổng thống Nga Vladimir Putin nói rằng quân đội tập trung ở khu vực biên giới đang được rút đi.

Tuy nhiên, các hình ảnh vệ tinh cho thấy rằng Nga đã xây dựng một cây cầu từ Belarus để xe tăng có thể băng qua sông vào Ukraine. Công ty hình ảnh Planet Labs PBC, hợp tác với Lầu Năm Góc, cũng đã phát hiện ra cây cầu nhờ khoảng 200 vệ tinh quét toàn bộ đất nước mỗi ngày một lần.

SpaceX đã phóng khoảng 4.000 vệ tinh internet Starlink lên quỹ đạo Trái đất tầm thấp - Ảnh: AP

>>Chiến sự Nga- Ukraine: Tổng thống Ukraine toan tính gì khi đến châu Âu?

Đôi mắt từ bầu trời

Trong khi các vệ tinh của chính phủ Hoa Kỳ đắt tiền và có thể mất nhiều năm để xây dựng và triển khai, các vệ tinh thương mại tương đối rẻ và có thể cung cấp thông tin rất hữu ích. Mặc dù chúng có thể không cung cấp hình ảnh có chất lượng cao nhất, nhưng chúng có một lợi thế lớn: dữ liệu có thể được chia sẻ dễ dàng mà không bị hạn chế về tính bảo mật mà nhiều vệ tinh của chính phủ phải tuân theo.

Ngoài ra, có những công nghệ có thể cải thiện chất lượng ảnh chụp. Ví dụ: công ty Tây Ban Nha Tracasa sử dụng máy học sâu để tăng độ phân giải của hình ảnh từ các vệ tinh Sentinel-2 của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) lên gấp bốn lần, từ 10 mét/pixel trong mỗi hình ảnh lên 2,5 mét/pixel.

Tận dụng điều này, Ukraine đã được hưởng lợi từ thông tin được thu thập bởi nhiều vệ tinh giám sát thương mại với các khả năng khác nhau. Ngoài việc chụp ảnh quang học, một số có thể nhìn xuyên qua các đám mây và theo dõi chuyển động của quân đội vào ban đêm.

Theo ông Mike Greenley, Giám đốc điều hành của công ty công nghệ vũ trụ MDA của Canada nhận định điều này đặc biệt quan trọng vì "Ukraine là một nơi khó khăn và có nhiều mây che phủ". Ông cũng chỉ ra rằng một số vệ tinh có thể phát hiện nơi các phương tiện đã di chuyển, ngay cả trong thời tiết xấu và xe tăng ẩn dưới tán cây.

Với tất cả những thông tin đến từ bầu trời này, Nga thấy khó che giấu các hành động quân sự của mình. Ngoài việc chiến đấu với các lực lượng Nga, Ukraine còn sử dụng hình ảnh vệ tinh để thu hút dư luận về phía mình bằng cách báo cáo các tội ác chiến tranh có thể xảy ra, theo dõi dòng người tị nạn và phát hiện các ngôi mộ tập thể. Trên thực tế, một số nhóm nhân đạo cũng sử dụng thông tin do vệ tinh thu thập để lập bản đồ về những khu vực xảy ra hỗn loạn và sơ tán dân thường.

Mặc dù Nga cũng đang cố gắng khai thác tiềm năng của các vệ tinh trong cuộc xung đột, nhưng một số nhà phân tích nghi ngờ rằng từ lâu họ đã sử dụng một đội vệ tinh giám sát nhỏ. Trong một số trường hợp, các thiết bị này dựa trên công nghệ lỗi thời do một số bộ phận khó nhập khẩu do lệnh trừng phạt của phương Tây. Ông Bart Hendrix, một nhà phân tích và chuyên gia về các chương trình vũ trụ của Nga cho biết rằng: “Có thể thấy, Nga đã thụt lùi trong quỹ đạo”.

Ông Pavel Podvig, một chuyên gia về quân đội Nga và là thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu giải trừ quân bị của Liên hợp quốc ở Geneva, chỉ ra hầu hết các cường quốc trên thế giới đều nhận thức được tiềm năng của những hình ảnh được thu thập bởi các vệ tinh. Đôi mắt trên bầu trời có thể hữu ích trong việc làm sáng tỏ các chi tiết của tất cả các cuộc xung đột.

Nếu quân đội Ukraine không còn được sử dụng Starlink cho mục tiêu chiến đấu chống lại Nga, thì đây là một thiệt hại lớn đối với quan đội nước này.