Ukraine kiện Nga, Tòa án quốc tế có thể làm gì với Nga?

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 02/03/2022 11:01

Nếu Ukraine thắng kiện Nga về "tội diệt chủng", thì phán quyết của Tòa công lý quốc tế với Nga liệu đủ sức nặng đẩy lùi chiến sự Nga- Ukraine?

Tòa án Công lý quốc tế ở Hà Lan

>>Chiến sự Nga - Ukraine: Kịch bản nào cho ông Putin

Cùng với việc đáp trả về mặt quân sự một cách mạnh mẽ và không chịu khuất phục, Chính quyền Tổng thống Ukraine Zelensky đã khởi kiện Nga lên Tòa án Công lý quốc tế (ICJ). Nếu Ukraine thắng kiện, thì Nga sẽ phải chịu trách nhiệm về "tội diệt chủng" theo đơn tố cáo của phía Ukraine.

ICJ là ai? ICJ là một phân ban của Liên Hợp Quốc (LHQ), có lịch sử hình thành từ đầu thế kỷ XX. Hiện nay, ICJ được điều hành bởi Hội đồng thẩm phán 15 thành viên, gồm 5 người đại diện cho 5 thành viên Thường trực Hội đồng bảo an LHQ, và các thẩm phán đại diện cho châu Á, châu Phi, châu Mỹ, châu Âu.

Mặc dù Nga là 1 trong 5 thành viên thường trực Hội đồng bảo an LHQ, nghĩa là có 1 chân trong hội đồng thẩm phán, nhưng nguyên tắc của ICJ là thiểu số phục tùng đa số. Vị chánh án hiện nay là một người Slovakia - quốc gia thành viên NATO, đang ủng hộ tối đa cho Ukraine đối đầu Nga.

Có thể lấy một trường hợp mới xảy ra, Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA) và Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) đã quyết định loại bóng đá Nga ra khỏi tất cả các giải đấu. Lý do là các thành viên chủ chốt ở châu Âu gây sức ép buộc FIFA đưa ra quyết định dậy sóng giới bóng đá.

Làn sóng phản đối Nga ngày càng bốc lên dữ dội trên phạm vi toàn cầu, nếu xem xét đơn kiện của Kiev thì ICJ chịu không ít áp lực. Theo đó, quyết định của ICJ được đưa ra nhiều khả năng sẽ không có lợi cho Nga.

Tổng thống Ukraine, Zelensky đã ký đơn kiện Nga

Tổng thống Ukraine, Zelensky (giữa) đã ký đơn kiện Nga

ICJ có thể làm gì trong cuộc chiến Nga - Ukraine? Trong quá khứ, các tòa án quốc tế từng tuyên án diệt chủng với Polpot (Campuchia), Đức quốc xã. Các bản án đưa ra khi các chế độ quân phiệt đã tàn lụi hàng chục năm trước, nên bản chất không khác gì một vụ án hình sự thông thường.

Năm 2016, Tòa trọng tài quốc tế PCA tuyên Trung Quốc thua Philippines trong vụ kiện tranh chấp chủ quyền bãi cạn Scaborough. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử một tổ chức bảo vệ công lý quốc tế, độc lập bác bỏ “đường lưỡi bò” phi pháp. Theo đó, PCA yêu cầu Trung Quốc chấm dứt hành động gây hấn.

>> Cấm vận Nga và việc thực hiện "Thỏa ước xanh"

Tuy nhiên, là một nước lớn, nhiều tham vọng, Bắc Kinh phản pháo kịch liệt phán quyết nói trên. Từ 2016 đến nay, Trung Quốc vẫn thực hiện hàng loạt hành động xâm chiếm, cải tạo, xây dựng cũng như hoạt động quân sự trên không gian Biển Đông - thuộc chủ quyền của các nước Đông Nam Á.

Nhìn thêm vào tham chiếu WTO trong xử lý khủng hoảng thương mại Mỹ - Trung, tổ chức này hầu như không đủ sức nặng răn đe, giữ trật tự thương mại toàn cầu. Đáng chú ý, Cơ quan xét xử quan trọng nhất WTO khuyết thẩm phán nhưng Mỹ gây sức ép không cho bổ sung.

Ngoài ra, trong những năm Mỹ, NATO xua quân đánh chiếm Iraq, Iran, Afghanistan, Lybia, Syria,… cũng không có một động thái “giữ gìn trật tự” nào được đưa ra từ những cơ quan tư pháp quốc tế.

Có thể nói rằng, hầu như các tổ chức quốc tế đa phương đều là “sân sau” của những nước lớn, thẩm phán không thể không chịu sức ép chính trị. Lần này đối với Nga cũng không hề ngoại lệ.

Bởi vậy, phán quyết là một chuyện, nhưng thực thi phán quyết lại là chuyện khác. Tổng thống Putin hoàn toàn có thể phớt lờ bản án liên quan đến vụ kiện của Ukraine nếu nó gây bất lợi cho Nga.

Trên thực tế, sức ép cấm vận tứ phía đối với Nga còn lớn hơn sức nặng của phán quyết từ ICJ. Nga đang chấp nhận đối đầu để hành động đơn phương!