Thay đổi cách tính phí đường bộ để hóa giải xung đột... BOT
Sau hàng loạt những bất ổn liên tiếp xảy ra tại các trạm thu phí BOT, VCCI vừa đề xuất một loạt giải pháp thay đổi cách tính phí đường bộ.
Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam vừa có văn bản trả lời Công văn số 844/BGTVT-TC ngày 23/01/2017 của Bộ Giao thông vận tải về việc tham gia ý kiến đối với Dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 35/2016/TT-BGTVT quy định mức giá tối đa dịch vụ sử dụng đường bộ để kinh doanh do Bộ quản lý.
VCCI cho rằng phương pháp tính giá tối đa theo Thông tư 35 và Dự thảo sửa đổi Thông tư 35... rất bất cập
Phương pháp tính giá tối đa bộc lộ nhiều bất cập
Theo Dự thảo sửa đổi Thông tư 35, việc xác định giá tối đa được áp dụng theo hai phương pháp là tính theo toàn tuyến và tính theo chiều dài đường. Tuy nhiên, VCCI cho rằng phương pháp định giá tối đa này hiện rất bất cập.
Về phương pháp giá toàn tuyến VCCI cho rằng cách tính giá này hoàn toàn không quan tâm đến chiều dài tuyến đường, chất lượng đường, tốc độ và thời gian lưu thông trước và sau khi có dự án đường bộ…
Phương pháp theo chiều dài đường thường được áp dụng cho những dự án thu phí đóng VCCI cho rằng mặc dù giá đã được xác định dựa vào chiều dài tuyến đường, nhưng các yếu tố về chất lượng đường, tốc độ và thời gian lưu thông… vẫn chưa được cân nhắc xem xét.
Vả lại, theo quan điểm của VCCI cách định giá này dường như quá chung chung, có thể gây ra nhiều hệ quả xã hội bất cập.
“Khi áp dụng phương pháp giá toàn tuyến phải luôn bảo đảm khoảng cách giữa các trạm thu phí tối thiểu là 70 km quy định tại Điều 2.2.b Thông tư 159/2013/TT-BTC. Tuy nhiên, cũng ngay tại quy định này lại cho phép khoảng cách ngắn hơn 70 km khi được các cơ quan có thẩm quyền đồng ý. Vô hình chung, quy định này có thể dẫn đến tình trạng một đoạn đường dài 30 km cũng được thu phí bằng với một đoạn đường dài 100km.
Hai phương pháp trên không giải quyết được tình trạng thu phí quá cao của một số dự án cải tạo, tăng cường mặt đường. Trong trường hợp đường cũ vẫn còn tốt, đang được đi miễn phí, chủ đầu tư chỉ thực hiện việc cải tạo, tăng cường mặt đường mà vẫn được thu giá với mức tối đa là rất bất hợp lý. Nguyên nhân xuất phát từ việc căn cứ tính mức giá thu đã bỏ qua hoàn toàn các yếu tố về chất lượng giao thông trước khi có dự án”, ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế VCCI khẳng định.
Theo quan điểm của VCCI, thực tế này không chỉ gây ra những phản ứng tiêu cực từ phía chủ phương tiện, mà còn không khuyến khích được chủ đầu tư bỏ vốn vào các dự án giao thông quan trọng, mang lại giá trị kinh tế - xã hội lớn. Do đó, việc định giá tối đa cho dịch vụ sử dụng đường bộ cần được nghiên cứu để có thể tính toán chi tiết hơn, phản ánh chính xác giá trị xã hội mà các dự án này mang lại được.
Nên tính mức phí đường bộ dựa trên chi phí vận tải tiết kiệm được
Sau khi tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tham vấn ý kiến của một số chuyên gia, VCCI đề xuất cơ quan soạn thảo áp dụng phương pháp tính giá sử dụng đường bộ cho mỗi phương tiện giao thông dựa trên “chi phí vận tải tiết kiệm được” của phương tiện đó.
“Giả sử chúng ta cần xây dựng một dự án giao thông đi từ A đến B và tiến hành thu phí. Đầu tiên, các bên liên quan sẽ phải tính toán chi phí vận tải trung bình của một phương tiện khi đi từ A đến B trên đường cũ, bao gồm chi phí khấu hao xe, chi phí nhiên liệu, chi phí thời gian đi lại… Sau khi dự án giao thông được thực hiện, chi phí trung bình để phương tiện đó đi từ A đến B sẽ giảm xuống. Như vậy, nhờ dự án đường bộ đó, chủ phương tiện được lợi một khoản “chi phí vận tải tiết kiệm được”. Chủ đầu tư dự án được phép thu giá dịch vụ bằng một tỷ lệ nhất định trên khoản chi phí tiết kiệm được này, nhưng giá thu không bao giờ được phép vượt quá chi phí tiết kiệm được”, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định trong văn bản gửi đến Bộ GTVT.
Dẫn chứng cụ thể cho công thức tính mới, VCCI nếu ví dụ giả sử chi phí trung bình để một xe tải cỡ 4 tấn - 10 tấn đi từ A đến B là 500.000 đồng. Sau khi xây dựng dự án đường bộ thì chi phí này giảm xuống chỉ còn 300.000 đồng. Như vậy, một phương tiện đi từ A đến B sẽ được hưởng lợi 200.000 đồng. Nhà nước đặt ra quy định mức giá thu tối đa không được vượt quá 50% chi phí tiết kiệm được. Như vậy, chủ đầu tư chỉ được phép thu ở mức giá tối đa là 100.000 đồng.
VCCI cho rằng phương pháp chi phí tiết kiệm được dự kiến sẽ mang lại một số lợi ích.
Thứ nhất, mức giá luôn “chấp nhận được” đối với chủ phương tiện. Do chủ đầu tư chỉ được phép thu giá bằng 50% những gì chủ phương tiện được hưởng lợi, nên chủ phương tiện luôn được hưởng lợi 50% giá trị còn lại.
Thứ hai, phương pháp này phù hợp với mọi loại dự án bao gồm dự án xây dựng đường mới, nâng cấp cải tạo đường bộ, dự án cầu, hầm đường bộ. Do phương pháp này xem xét cả chất lượng hiện trạng giao thông trước dự án nên không gây ra tình trạng “cải tạo đường cũ, thu phí như đường mới”.
Thứ ba, nguyên lý cơ bản của phương pháp tính toán này là chủ đầu tư luôn được hưởng 50% giá trị mà anh ta mang lại cho cho khách hàng của mình – chủ phương tiện. Do đó, nó sẽ tạo động lực để các chủ đầu tư lựa chọn bỏ tiền vào những dự án mang lại lợi ích nhiều nhất cho xã hội, như các cung đường có lưu lượng xe lớn, hiện đang đi lại khó khăn. Thậm chí, chủ đầu tư sẽ nghiên cứu, sáng tạo, đề xuất nhiều giải pháp nhằm mang lại lợi ích tối đa cho chủ phương tiện. Điều này phù hợp quy luật giá trị của nền kinh tế thị trường.
Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi quy định về xác định giá tối đa đối với các dự án giao thông đường bộ có thu tiền như sau:
Thứ nhất, việc tính giá tối đa được xác định dựa trên tỷ lệ phần trăm của chi phí tiết kiệm được.
Thứ hai, nghiên cứu và quy định cách tính chi phí tiết kiệm được.
Thứ ba, quy định có sự tham gia của nhiều bên, trong đó nhất thiết phải có các hiệp hội doanh nghiệp vận tải trong việc thu thập các thông tin đầu vào phục vụ quá trình tính toán.
Thứ tư, quy định điều khoản chuyển tiếp để bảo đảm quyền lợi của chủ đầu tư đã ký hợp đồng.