Ấn Độ và Trung Quốc "mở cửa" không gian cho Nam bán cầu

CẨM ANH• 29/01/2024 03:00

Sự tham gia của Ấn Độ và Trung Quốc trong lĩnh vực khai thác không gian đang mở ra cơ hội mới cho các quốc gia Nam bán cầu.

>> Năng lượng sạch - trụ cột kinh tế mới của Trung Quốc

Tên lửa của NewSpace India rời bệ phóng tại Trung tâm không gian Satish Dhawan ở Sriharikota, Ấn Độ

Trong thế kỷ 20, việc phát triển không gian bị thống trị bởi hai siêu cường – Mỹ và Liên Xô – với nguồn vốn dồi dào và công nghệ tiên tiến. Nhưng sự cạnh tranh trong ngành vũ trụ đã thay đổi. Trung Quốc đã gửi một tàu thăm dò không gian lên mặt trăng vào năm 2013 và Ấn Độ làm được điều tương tự vào tháng 8 năm 2023. Mới đây, Nhật Bản cũng đã tham gia vào nhóm này, nhưng các nước mới nổi đang tiến lên phía trước.

Ngân sách phát triển không gian của Ấn Độ là 1,7 tỷ USD, chỉ bằng 2% chi tiêu của Mỹ. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi phát biểu sau sứ mệnh lên mặt trăng thành công: “Thành công này thuộc về toàn thể nhân loại và nó sẽ hỗ trợ các sứ mệnh lên mặt trăng của các quốc gia khác trong tương lai. Tôi tin tưởng rằng tất cả các quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các quốc gia từ Nam bán cầu, đều có khả năng đạt được những thành tích như vậy. Tất cả chúng ta đều có thể khao khát lên Mặt trăng và hơn thế nữa."

Theo tuyên bố của Cơ quan Vũ trụ Kenya, Bộ trưởng Quốc phòng Kenya Aden Bare Duale đã đến thăm Tổ chức Nghiên cứu vũ trụ Ấn Độ (ISRO) và nói rằng quốc gia châu Phi này rất muốn thiết lập quan hệ đối tác với Ấn Độ trong các chương trình không gian và học hỏi từ những thành công của New Delhi.

Không chỉ Ấn Độ mà cả Trung Quốc cũng đang thu hút các nước mới nổi khác hình thành quan hệ đối tác phát triển không gian.

Khi gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh vào tháng 9/2023, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro đã tuyên bố rằng đất nước của ông "sớm hay muộn gì cũng sẽ đưa người Venezuela đầu tiên lên mặt trăng trên một tàu vũ trụ của Trung Quốc."

Hiện nay tại một vùng đồi núi của Venezuela, một công ty nhà nước Trung Quốc đang xây dựng trạm mặt đất cho các vệ tinh được trang bị ăng-ten khổng lồ. Các cơ sở tương tự của Trung Quốc cũng nằm rải rác ở nhiều địa điểm khác nhau ở Mỹ Latinh, bao gồm Argentina và Brazil.

Theo công ty nghiên cứu Euroconsult, có 67 quốc gia và khu vực chi 10 triệu USD trở lên cho việc phát triển không gian. Sự gia tăng đáng kể trong ngân sách liên quan đến không gian đã được thấy ở các quốc gia như Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ và Nam Phi - những quốc gia đã tăng cường hiện diện trên toàn cầu.

>> Ấn Độ sớm soán “ngôi vương” kinh tế của Trung Quốc?

Mô phỏng trạm vũ trụ Thiên Cung hoạt động trên quỹ đạo Trái Đất. Ảnh: CMSEO

Theo các chuyên gia nhận định, có một số lợi ích trong lĩnh vực không gian đã thu hút các quốc gia Nam bán cầu, chẳng hạn như tác động tích cực đến uy tín quốc gia, chính sách kinh tế, an ninh và khả năng tiếp cận tài nguyên không gian. Ví dụ, mặt trăng được biết là có nước và khoáng chất quý. Các nhà khoa học tin rằng khoáng chất và helium-3, loại nguyên liệu thứ hai được sử dụng làm nhiên liệu trong sản xuất điện nhiệt hạch hạt nhân, tồn tại trên mặt trăng.

Các cường quốc không gian thông thường đang cạnh tranh để mở rộng liên minh của họ vì những nguồn tài nguyên này. Mỹ, quốc gia có kế hoạch đưa phi hành gia lên mặt trăng lần đầu tiên sau nửa thế kỷ, đang thực hiện chương trình Artemis, một sáng kiến do NASA dẫn đầu. Là một phần của kế hoạch này, Hoa Kỳ đang kêu gọi các quốc gia khác ký Hiệp định Artemis về việc sử dụng không gian một cách hòa bình.

Các hiệp định không có tính ràng buộc về mặt pháp lý nhưng các bên ký kết sẽ được phép khai thác tài nguyên. Các nước châu Âu, Mỹ Latinh và châu Phi đã ký hiệp định. Các bên ký kết hiện có tổng cộng 33 quốc gia, bao gồm cả Ấn Độ, đã tham gia vào tháng 6 năm ngoái.

Đối thủ của chương trình Artemis là dự án Trạm Mặt Trăng Khoa học Quốc tế, do Trung Quốc và Nga cùng thúc đẩy. Chương trình này nhằm mục đích thành lập trung tâm điều khiển cho Trạm Mặt Trăng, vận chuyển hàng rời lên vệ tinh và tạo ra các module quỹ đạo để cung cấp điện, thông tin liên lạc và cung cấp dịch vụ vận tải. Xa hơn, hai quốc gia này sẽ tiến hành mở rộng chức năng của các module Trạm Mặt Trăng và hỗ trợ các đối tác quốc tế đưa người lên Mặt Trăng. Hiện Pakistan và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất nằm trong số những nước tham gia Trạm nghiên cứu Mặt trăng quốc tế (ILRS). Vào tháng 12/2023, Ai Cập đã quyết định trở thành quốc gia thứ tám tham gia chương trình này.

Mặc dù Hiệp ước ngoài vũ trụ cấm các quốc gia tuyên bố lãnh thổ trên các thiên thể nhưng không có khuôn khổ pháp lý quốc tế nào chi phối việc phát triển tài nguyên trên mặt trăng. Các chuyên gia cảnh báo, cạnh tranh không gian không theo luật lệ nào có thể tạo ra những căng thẳng mới và phức tạp hơn so với những căng thẳng trên Trái đất do siêu cường thống trị, đặc biệt là khi các quốc gia mới nổi am hiểu công nghệ bước vào cuộc đua.