Đằng sau tình trạng dư thừa năng lượng mới của Trung Quốc

CẨM ANH• 14/04/2024 03:00

Các doanh nghiệp Trung Quốc hoạt động trong lĩnh vực năng lượng vẫn đang tận dụng ưu thế thị trường bất chấp tình trạng dư thừa sản xuất.

>> Nguy cơ xung đột tua bin gió EU – Trung Quốc

Trung Quốc

Tua bin gió ngoài khơi 16 MW do Trung Quốc tự sản xuất ở ngoài khơi tỉnh Phúc Kiến, Đông Nam Trung Quốc. Ảnh: CMG

Trung Quốc hiện đang ưu tiên tăng trưởng trong lĩnh vực năng lượng mới, bao gồm xe điện (EV), pin lithium-ion và tấm pin mặt trời – được gọi là “ba lĩnh vực mới”, thể hiện sự chuyển hướng khỏi “ba trụ cột” xuất khẩu cũ bao gồm quần áo, đồ gia dụng và đồ nội thất, đã góp phần thúc đẩy đáng kể vị thế của quốc gia này trong lĩnh vực năng lượng.

Nhiều ý kiến cho rằng, những đột phá về công nghệ trong năng lượng mới rất quan trọng đối với an ninh quốc gia của Trung Quốc. Quan điểm này giống với quan điểm của các nhà lãnh đạo Trung Quốc, những người luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng “lực lượng sản xuất mới" có chất lượng vào thời điểm mà những trở ngại sau đại dịch và những căng thẳng địa chính trị đã có tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế của quốc gia này.

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều lo ngại rằng sự tăng trưởng nhanh chóng trong “ba lĩnh vực mới” có vẻ không bền vững, do tình trạng dư thừa công suất đã xuất hiện ở các lĩnh vực sản xuất liên quan trong khi nhu cầu trong nước vẫn còn yếu.

Các nhà phân tích của Rhodium Group cho biết trong một báo cáo ngày 26/3: “Vào đầu năm 2023, tổng công suất sử dụng giảm xuống dưới 75%, lần đầu tiên kể từ thời điểm tồi tệ nhất trong chu kỳ dư thừa công suất gần đây nhất của Trung Quốc vào năm 2016. Từ đó chỉ có sự phục hồi nhẹ”.

Những con số như thế này đã khuyến khích các doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh xu hướng ra nước ngoài trong khi vẫn mở rộng ở trong nước. Một số doanh nghiệp hoạt động trong ngành năng lượng trao đổi với SCMP rằng, trước khi Trung Quốc có thể đạt được những đột phá về năng lượng sạch và cắt giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, nhiều công ty sẽ tiếp tục đầu tư và khám phá thêm thị trường. Nếu không, họ sẽ khó tồn tại nếu chỉ dựa vào thị trường nội địa.

Công ty Yangshuo Green Technology cung cấp một loạt dịch vụ, bao gồm xây dựng các nhà máy năng lượng mới quy mô lớn cũng như các nhóm lắp đặt chuyên về quang điện, lưu trữ năng lượng, tích hợp cơ sở hạ tầng năng lượng gió và các lĩnh vực năng lượng mới khác.

>> Dư thừa sản lượng, xe điện Trung Quốc khó bỏ qua thị trường Việt Nam

Tình trạng dư thừa công suất trong nước đang khuyến khích các doanh nghiệp Trung Quốc vươn ra nước ngoài

Trong khi đó, Tập đoàn Rhodium cảnh báo rằng tỷ lệ sử dụng công suất của tấm silicon ở Trung Quốc đã giảm xuống 57% vào năm 2022 từ mức 78% vào năm 2019, trong khi sản lượng pin lithium-ion đạt gấp 1,9 lần khối lượng pin lắp đặt trong nước.

Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng đang phải đối mặt với sự phản kháng mạnh mẽ từ Mỹ và Liên minh châu Âu, do những lo ngại rằng các công ty trong nước của họ đang bị các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc tràn vào khi các nhà sản xuất coi thị trường nước ngoài là phương tiện giúp họ hấp thụ năng lực dư thừa.

Các nhà phân tích của Rhodium cho biết: “Điều này có thể sẽ đặt Trung Quốc, EU và Mỹ vào tình thế căng thẳng thương mại gia tăng vào năm 2024, với khả năng cao xảy ra các trường hợp hành động phòng thủ thương mại”.

Trong khi đó, không có quốc gia nào sản xuất và lắp đặt nhiều máy phát điện năng lượng mới như Trung Quốc. Nước này cho biết họ đã bổ sung gần 217 gigawatt công suất quang điện vào năm 2023 – cao gần gấp 2,5 lần so với năm 2022 và chiếm hơn một nửa công suất quang điện mới của thế giới.

Những con số đó đã vượt xa nhu cầu trong nước. Và chúng là một trong những ví dụ giải thích tại sao các nhà lãnh đạo Trung Quốc gần đây thừa nhận rằng “dư thừa công suất ở một số ngành” là một thách thức kinh tế lớn cần giải quyết vào năm 2024.

Arnold Dou, một kỹ sư kỳ cựu trong năng lượng mới, cho biết: "Vốn, công nghệ và nhân tài đang đổ vào các ngành này. Mặc dù lĩnh vực năng lượng đang nhận được sự thúc đẩy lớn và đạt được sự tiến bộ nhanh chóng, sự cạnh tranh đặc biệt khốc liệt cũng đang diễn ra."

Ông cũng lưu ý rằng các nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc đang tham gia vào cuộc chiến giá cả và thường xuyên cập nhật mẫu mã của họ, điều mà ông cho rằng sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghiệp khác.

Tuy nhiên, sự mất cân bằng trong sản xuất trong nước của Trung Quốc cũng có thể dẫn đến phản ứng từ nhiều quốc gia hơn và nếu tình hình tiếp diễn, Trung Quốc có thể phải đối mặt với sự phản ứng mạnh mẽ từ các thị trường mới nổi, bao gồm Mexico và Brazil.

He Weiwen, một nhà phân tích của Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa cho biết, Trung Quốc sẽ có khả năng chống lại áp lực bên ngoài tốt hơn nếu có thể sử dụng tỷ lệ năng lượng tái tạo cao hơn trong tổng mức tiêu thụ năng lượng của mình.

Ông nói: “Đối với ngành năng lượng mới của Trung Quốc, điểm bùng phát sẽ là khi tất cả các mắt xích trong chuỗi công nghiệp đều đủ rẻ, khi đó Trung Quốc sẽ thiết lập được lợi thế tuyệt đối”.