Tiếp cận tài chính vẫn là thách thức lớn với startup Việt

HẠNH LÊ• 01/05/2024 08:55

Theo Khảo sát khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năm 2023 của Ngân hàng Thế giới, khoảng 69% doanh nghiệp được hỏi bày tỏ khó khăn tiếp cận tài chính.

>>>Vốn đầu tư vào startup Việt Nam giảm 17%

Ông Đặng Quang Vinh - chuyên gia cao cấp khu vực tư nhân của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đã tăng trong thời gian gần đây, cho thấy tiềm năng phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp. Tuy nhiên, đầu tư mạo hiểm chủ yếu đến từ nước ngoài, còn đầu tư trong nước hạn chế.

Các startup Việt gặp khó khăn trong tiếp cận tài chính trong quá trình phát triển

So với một số nước khu vực như Indonexia, Malaysia, Ấn Độ, tổng số lượng đầu tư cũng như nhà đầu tư của Việt Nam thấp hơn. Tình trạng này, theo chuyên gia Đặng Quang Vinh, lý do cơ bản, các startup của Việt Nam chưa tạo sức hấp dẫn đủ mạnh, chưa hướng đến sản phẩm dịch vụ có tính đột phá, dựa trên công nghệ cao, sáng chế mới.

Bên cạnh đó là rào cản về quy định pháp luật như quy định về quản lý vốn khiến các nhà đầu tư gặp khó trong thoái vốn; thiếu khung khổ pháp lý cho những sản phẩm có tính đột phá. Đã có doanh nghiệp làm về game phải sang nước khác trong khu vực đăng ký do Việt Nam chưa có quy định pháp lý liên quan đến việc đảm bảo tài sản trên game…

Thực tế trên đã khiến cho việc tiếp cận tài chính vẫn là thách thức lớn đối với khu vực tư nhân, nhất là các doanh nghiệp khởi nghiệp ở Việt Nam. Theo Khảo sát khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năm 2023 của WB, trên hai phần ba (69%) doanh nghiệp được hỏi cho biết gặp khó khăn trong tiếp cận tài chính. Tương tự, gần một nửa các doanh nghiệp khu vực tư nhân tham gia khảo sát PCI năm 2021 nói về khó khăn đó, cao hơn so với năm 2017.

Đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp, khả năng tiếp cận tài chính là vấn đề cấp thiết, nhất trong những giai đoạn phát triển ban đầu khi phải làm sản phẩm khả thi tối thiểu. Thiếu hụt vốn cho giai đoạn ban đầu và hạn chế của "dòng vốn kiên nhẫn" - nghĩa là dòng vốn trong đó các nhà đầu tư sẵn sàng đầu tư dài hạn hơn, thường là quá 5 năm là điều rõ ràng.

>>>Gọi vốn cho startup: Bước đệm phát triển kinh doanh

Giải bài toán về nguồn lực tài chính

Giải bài toán về nguồn lực tài chính, các startup được hỗ trợ dài hơi, chắp cánh cho sản phẩm phát triển mạnh mẽ

Chỉ có 15% các doanh nghiệp tham gia Khảo sát doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năm 2023 cho biết được nhận vốn đầu tư mạo hiểm trước khi ra mắt sản phẩm. Con số này thấp hơn nhiều so với tỷ lệ các doanh nghiệp tự huy động vốn hoặc tiếp nhận đầu tư của người thân và bạn bè trong giai đoạn phát triển ban đầu.

Bất cập này được coi là cấp thiết nhất với các startup dựa vào quyền sở hữu trí tuệ và phát triển phần cứng, do các hoạt động này đòi hỏi nhiều vốn để phát triển (các sản phẩm khả thi tối thiểu). Thiếu hụt về "dòng vốn kiên nhẫn" cũng được ghi nhận. Nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động tại Việt Nam đang tập trung vào phần mềm và các mô hình sao chép ý tưởng nhằm nội địa hóa ý tưởng kinh doanh cho thị trường Việt Nam.

Tại báo cáo Điểm lại, Đẩy mạnh khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, WB cũng nhận định: chưa có nhiều nhà đầu tư mong muốn hỗ trợ doanh nghiệp theo hướng dài hạn hoặc các doanh nghiệp có công nghệ hoặc mô hình kinh doanh quá mới mẻ. Các nhà đầu tư thiên thần, thường đóng vai trò quan trọng trong việc cấp vốn giai đoạn ban đầu còn khan hiếm và các hoạt động chưa được chuyên nghiệp hóa. Hợp vốn đầu tư - phương thức đầu tư chia sẻ rủi ro, trong đó một số nhà đầu tư tập hợp nguồn lực để đầu tư cùng nhau với nhiều giao dịch hơn, chưa phải là phương thức phổ biến trong số các nhà đầu tư thiên thần tại Việt Nam.