Xuất khẩu gạo gặp khó, Thủ tướng yêu cầu hành động khẩn cấp

Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 21/CĐ-TTg ngày 4/3/2025 về việc điều hành thị trường lúa gạo trước diễn biến phức tạp của tình hình trong nước và quốc tế.

Nguồn cung dư thừa

Theo công điện, ngành sản xuất và xuất khẩu lúa gạo những năm qua duy trì ổn định với nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, từ đầu năm 2025, thương mại lúa gạo toàn cầu gặp khó khăn do nguồn cung dư thừa, trong khi nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi ngắn hạn. Các thị trường lớn đang thận trọng trong dự trữ và thu mua, ảnh hưởng đến xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Trước biến động cung cầu trên thị trường thế giới, xuất khẩu gạo của Việt Nam trong hai tháng đầu năm 2025 có dấu hiệu suy giảm do giá xuất khẩu liên tục giảm. Trong nước, khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long đang vào vụ thu hoạch rộ lúa Đông Xuân, dẫn đến giá thu mua lúa giảm mạnh so với cùng kỳ năm trước.

Các giải pháp trọng tâm

Để đảm bảo việc điều hành cân đối cung cầu lúa gạo trong nước và thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu tập trung chỉ đạo, khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ.

Theo đó, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các địa phương vùng Đồng bằng Sông Cửu Long sản xuất đảm bảo sản lượng và diện tích theo kế hoạch đã đặt ra, trước mắt tập trung sản xuất, thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đúng thời vụ; theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình hạn mặn nhằm hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất lúa.

Tiếp tục tập trung chỉ đạo triển khai có hiệu quả Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu hecta lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030", đặc biệt đẩy mạnh nhân rộng quy trình sản xuất lúa giảm phát thải để giảm chi phí sản xuất và tăng giá bán cho nông dân.

Thủ tướng chỉ đạo Bộ trưởng Công Thương nghiên cứu đề xuất bổ sung các tiêu chí, điều kiện đối với doanh nghiệp kinh doanh, xuất, nhập khẩu gạo, theo hướng ưu tiên, ưu đãi đối với các đơn vị có chuỗi liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm có hệ thống kho chứa, logistics đồng bộ, hiện đại nhằm khắc phục tình trạng thương lái thu mua ép giá nông dân.

Tăng cường các giải pháp thúc đẩy tiêu thụ gạo trong nước; quan tâm các chương trình, hoạt động xúc tiến thương mại cấp quốc gia về đào tạo, tập huấn phát triển sản phẩm, thiết kế bao bì nhằm đa dạng hóa các sản phẩm từ gạo phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu;

Đề xuất xây dựng tiêu chí đánh giá mức độ tín nhiệm đối với doanh nghiệp xuất, nhập khẩu gạo hướng tới giảm đầu mối và minh bạch thông tin.

Thủ tướng yêu cầu Thống đốc Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo nghiên cứu, tính toán mở rộng hạn ngạch, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa để mua gạo tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp;

Chỉ đạo các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng phục vụ thu mua và xuất khẩu lúa gạo, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông Xuân tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long; hỗ trợ nông dân tái vụ; đơn giản hóa thủ tục xét duyệt cấp tín dụng, bao gồm các điều kiện về hợp đồng xuất khẩu, hợp đồng thu mua lúa, tài sản bảo đảm...

Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ trưởng Tài chính chỉ đạo, tạo điều kiện hoàn thuế xuất khẩu sớm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo. Tạo cơ chế thông quan nhanh gọn, thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu. Tăng cường công tác kiểm tra đối với hoạt động xuất nhập khẩu gạo để tạo sự minh bạch và công bằng cho thị trường. Chủ động xây dựng kế hoạch mua dự trữ gạo quốc gia năm 2025 để triển khai kịp thời khi có biến động bất lợi về giá lúa gạo.

Hướng đến sản xuất bền vững

Bên cạnh các giải pháp kể trên, về lâu dài, Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp tập trung nghiên cứu cải thiện cơ cấu sản xuất, nâng cao chất lượng gạo bằng cách phát triển các giống lúa đặc sản, chất lượng cao.

Công nghệ hiện đại sẽ được ứng dụng vào sản xuất, nghiên cứu và nhân giống nhằm tạo ra các giống lúa có khả năng chống chịu hạn mặn, sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Cùng với đó, việc đẩy mạnh chế biến sâu, phát triển sản phẩm hữu cơ, đặc sản sẽ giúp gia tăng giá trị xuất khẩu.

Đồng thời, ngành nông nghiệp tiếp tục tham mưu trình Chính phủ phê duyệt và triển khai Đề án "Phát triển hệ thống logistics nhằm nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến năm 2030" nhằm nâng cao khả năng lưu chứa, dự trữ, bảo quản hiện đại, góp phần đảm bảo chất lượng gạo phục vụ xuất khẩu vào các thời điểm thị trường thế giới nhu cầu nhập khẩu và giá thành cao. Nghiên cứu, tham mưu xây dựng và phát triển các thương hiệu gạo bền vững và thân thiện môi trường.

Với sự vào cuộc quyết liệt từ Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, ngành lúa gạo Việt Nam kỳ vọng sẽ vượt qua thách thức, đảm bảo phát triển ổn định và bền vững trong thời gian tới.

Bảo Lam