"Trật tự mới" trong kinh doanh xuất khẩu gạo

Theo đó, bắt đầu từ ngày 1/3/2025, Nghị định 01/2025/NĐ-CP của Chính phủ (gọi tắt là Nghị định 01) về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo sẽ bắt đầu có hiệu lực.

Trong đó, một số quy định mới sẽ khiến các doanh nghiệp uỷ thác xuất khẩu gạo trước đây bị thiệt thòi, tuy nhiên đổi lại là sự cạnh tranh thương mại trên thế giới đi vào quy củ và trở nên bình đẳng. Đặc biệt, công tác quản lý, kiểm soát về tình hình xuất khẩu gạo sẽ trở nên rõ ràng, mạch lạc hơn, qua đó góp phần đảm bảo an ninh lương thực trong nước.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Phạm Bá Cương – Trưởng phòng Logistics, Công ty CP Vilaconic cho biết: Tại Điều 1, Nghị định 01 quy định "Thương nhân có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo chỉ được ủy thác xuất khẩu hoặc nhận ủy thác xuất khẩu từ thương nhân có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo".

Quy định này được cho là siết chặt hơn trong khâu uỷ thác xuất khẩu. Trước đây, các doanh nghiệp không có giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo vẫn có thể tham gia trực tiếp vào thị trường quốc tế thông qua đơn vị trung gian. Tuy nhiên, kể từ ngày 1/3/2025 thì chỉ có những doanh nghiệp có giấy phép mới được uỷ thác xuất khẩu gạo.

Lấy ví dụ điển hình như thị trường Trung Quốc kiểm soát rất chặt chẽ việc nhập khẩu gạo, hiện nay mới chỉ có 22 doanh nghiệp của Việt Nam được xuất khẩu gạo chính ngạch sang quốc gia này. Do vậy, mặc dù doanh nghiệp có giấy phép nhưng không đủ điều kiện vào thị trường Trung Quốc thì bắt buộc họ phải uỷ thác xuất khẩu gạo cho đơn vị thứ ba thực hiện.

"Nếu nhìn ở góc độ phát triển chung thì quy định mới này sẽ tạo ra sự công bằng trong vấn đề xuất khẩu hơn. Theo đó, quy định nêu trên có thể giúp hạn chế việc lợi dụng uỷ thác xuất khẩu để hợp thức hoá hoạt động của những đơn vị không đáp ứng tiêu chuẩn pháp lý, đồng thời có thể giúp kiểm soát nguồn gốc, chất lượng sản phẩm. Quan trọng hơn, sự cạnh tranh thương mại trên thế giới sẽ đi vào quy củ, trở nên tốt hơn", ông Phạm Bá Cương đánh giá.

Cũng theo ông Phạm Bá Cương, Nghị định 01 có thêm điểm mới khi tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hơn. Cụ thể, thay vì phải báo cáo hàng tuần như tại Nghị định 107/2018 thì nay định kỳ trước ngày 05 hàng tháng thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo báo cáo Bộ Công Thương, Sở Công Thương nơi thương nhân có trụ sở chính, có kho, có cơ sở xay, xát hoặc cơ sở chế biến thóc, gạo, đồng thời sao gửi Hiệp hội Lương thực Việt Nam về lượng thóc, gạo thực tế tồn kho của thương nhân theo từng chủng loại cụ thể để tổng hợp số liệu phục vụ công tác điều hành.

"Sự thay đổi này thể hiện sự quan tâm rất lớn của Chính phủ đối với hoạt động xuất khẩu gạo khi không chỉ tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo giảm bớt được thời gian, công sức thực hiện báo cáo, mà còn giúp nâng cao chất lượng và tính chính xác của dữ liệu phục vụ công tác điều hành", Trưởng phòng Logistics, Công ty CP Vilaconic đánh giá.

Bên cạnh đó, Nghị định 01 cũng nhấn mạnh vai trò của các cơ quan quản lý trong việc hỗ trợ và phát triển ngành xuất khẩu gạo. Theo đó, Bộ Công Thương được giao nhiệm vụ tổ chức các chương trình phát triển hoạt động ngoại thương và xúc tiến thương mại đối với mặt hàng gạo và các sản phẩm chế biến từ gạo.

Mục tiêu của những chương trình này là nâng cao giá trị, chất lượng và thương hiệu gạo Việt Nam, đảm bảo tính chủ động và hiệu quả trong công tác quản lý và điều hành. Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ ưu tiên phân bổ nguồn kinh phí hàng năm cho các chương trình xúc tiến thương mại, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc hỗ trợ ngành gạo.

Ngoài ra, một nội dung khác không kém phần quan trọng trong Nghị định 01 là trách nhiệm của UBND tỉnh, thành phố trong việc kiểm tra và giám sát hoạt động kinh doanh của các thương nhân.

Cụ thể, trong vòng 45 ngày kể từ khi Bộ Công Thương cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo Sở Công Thương phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức hậu kiểm các kho chứa, cơ sở xay, xát, chế biến thóc, gạo trên địa bàn để đảm bảo tuân thủ các quy định. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn góp phần tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm của các bên liên quan…